Yahudi

Moroi ba Wikipedia
Niha Yahudi sangandrö ba göli Yerusalem. Ba göli andre lalau mangandrö ba me'e ira niha Yahudi i'otarai me ladudugö göli Yerusalem ira niha Roma ba ndröfi 324–638 irugi ma'ökhö

Yahudi no töi sambua soi si so ba Timur Tengah (niha Yahudi) ba töi sambua agama (agama Yahudi), moroi khönia tumbu agama Niha Keriso ba 700 fakhe aefa da'ö agama Islam. Asese göi latötöi zowanua ba negara Israel niha Yahudi, irege hulö fagölö ira niha Israel ba niha Yahudi, bahiza ambö fagöna da'a me ba negara Israel so göi soi bö'ö simane niha Arab, niha Etiopia, niha Rusia, btn.

Baero döi Yahudi, latötöi göi soi andre soi Ibrani (ma Heberaio bakha ba Zura Ni'amoni'ö ba li Niha). Lö ta'ila sibai hana wa latötöi soi Gaberahamo niha Ibrani, bahiza no simanö latötöi ira i'otarai Gaberahamo irugi Yakobo.[1]

Aefa fasöndra ira Yakobo mala'ika (MozI 32:22-31), ifalali Lowalangi döi Yakobo ba töi nga'ötönia mitou tobali Israel (ma Izeraeli bakha ba Zura Ni'amoni'ö ba li Niha).

Ba mböröta ha te'oguna'ö döi Yahudi ba wanötöi fefu niha si toröi ba danö Yudaia, ya'ia da'ö föfö tanö raya ndraono Gizeraeli me aboto ira tobali dombua wa'arazo, fa'arazo tanö yöu ba fa'arazo tanö raya (RazoII 16:6; MozII 25:25). Bahiza aefa mangawuli ira moroi ba wangosawuyu ba danö Babilonia, lakaoni ira fefu niha Yahudi.

Waö-waö döi Yahudi, Israel ba Ibrani
Inötö (föna wa'atumbu Yesu) Töi
2120 1800 539
aefa Babilonia Yahudi
Yakobo Israel
Aberahamo Ibrani

Börö da'ö no fagölö geluarahara Yahudi, Ibrani ba Israel na lawaö niha Yahudi, ma niha Ibrani ma zui niha Israel. Ba te'oguna'ö oi tölu döi andre bakha ba zura Gamabu'ulali Sibohou (KorII 11:22; Yoh 4:9) ba ba wahuhuosa irugi ma'ökhö.

Mendrua manö lakaoni göi ira samösa ya'ira Niha Keriso siföföna "soi nifili Lowalangi" ma "Israel sibohou". Lafaigi ira tobali amatohula ndraono Gizeraeli bahiza amabu'ulali khöra no amabu'ulali sibohou soroi khö Yesu (faigi göi Rom 11:17-24 ba FetI 2:9). Andrö mbörö wa so wanötöi Amabu'ulali Siföföna ba Amabu'ulali Sibohou ba gotalua ndra Niha Keriso.

Faigi göi[bulö'ö | bulö’ö kode]

Umbu[bulö'ö | bulö’ö kode]

  1. Is There a Difference Between Hebrews, Jews and Israelites?, timberlandchurch.com, mufaigi me 30/11/2023, (Li Inggris).