Niha Keriso

Moroi ba Wikipedia
Ae ba navigasi Ae ba wangalui
Itema wanasa Yesu moroi khö Yohane

Niha Keriso no töi nibe'e khö ndra solohi khö Yesu Keriso. Molo'ö zura Halöŵö Zinenge (Protestan) ma Halöŵö ndra Rasul (Katolik), te'oguna'ö wanötöi andre si föföna sibai ba mbanua Antiokhia.[1] Aefa we'amöi tou Geheha Ni'amoni'ö yaŵa ndra nifahaö Yesu,[2] muzawili Duria Somuso Dödö khö Yesu andrö ba gotalua niha si tenga niha Yahudi. Molo'ö ni'oroi'ö (li Indonesia tradisi) ndra niha Keriso föna, alio sibai monönö wa'ato niha Keriso, irege ba zi lö arara so tölu nahia si tobali huno (li Indonesia pusat) wa'anihakeriso ba ginötö da'ö, ya'ia da'ö ba Roma, Antiokhia ba ba Alexandria.[3] Ba Antiokhia andre si föföna sibai latötöi ndra samati khö Yesu andrö niha Keriso.

Töi Keriso sindruhunia tenga töi simane töi niha, bahiza no töi wa'abalugu.[4] Börö da'ö töi Keriso no töi fa'abalugu nibe'e khö Yesu, ba li Yunani χριστός ma famoligö ya'ia Christos, eluahania nibaoyoini.[5] Na laŵa'ö wa Yesu andrö no Keriso, eluahania no ibayonini ia Lowalangi tobali razo ndra niha solo'ö khönia. Da'a dane-dane wamati ba fa'anihakeriso, ya'ia da'ö manema'ö wa Yesu andrö no razo, bakha ba gamatöröŵa wa'arazonia andrö auri niha solohi khönia ba bakha ba da'ö la'o'ö goroisania.

Töi fa'abalugu simane latötöi ba li Ibrani מָשִׁיחַ (famoligö ya'ia māšīyaḥ ma Mesiah). Moroi ba li Ibrani andre ofeta ia ba li Indonesia ni'ohe li Arab مسيح (famoligö ya'ia masîḥ ma asese laŵa'ö Almasih). Terongo ia göi ba wangerai ndröfi Masehi, eluahania ndröfi i'otarai wa'atumbu Keriso.

Ba zi ngahönö fakhe si föföna tola taŵa'ö ha sambua ndra Niha Keriso, heŵa'ae no tedönia'ö ira ba zi lima huno nifotöi patriarkat i'otarai ngaotu fakhe si-5: ya'ia da'ö Patriarkat Roma, Patriarkat Antiokhia, Patriarkat Alexandria, Patriarkat Konstatinopel ba Patriarkat Yerusalem. Ya'ira andre fefu no Gereja si ha sambua irege aboto dania Gereja tobali dombua me 1054: niha Keriso Ortodoks (moroi ba Patriarkat Konstantinopel) ba niha Keriso Katolik, börö wamadöni faosatö wamahaö nifotöi filioque. Lima ngaotu fakhe aefa da'ö aboto zui Gereja andre aefa Konsili Trente (1545–1563) tobali niha Keriso Katolik ba niha Keriso Protestan, solo'ö khö Martin Luther, samörötaigö wamahaö si to'ölö latötöi ba li Indonesia ajaran pembenaran me 1517.[6] Aefa da'ö agaboto zui Gereja Protestan tobali oya sibai nifotöi ngawalö denominasi.

Ero röfi i'otarai 18 irugi 25 mbawa si sara, lafalua ya'ira Gereja-Gereja Kristen migu wangandrö ba wa'asambua niha Keriso, si no tobali to'ölöa i'otarai 1908. Börö simane niŵa'ö Yesu samösa, hewisa tola faduhu dödö niha gulidanö khö ndra niha Keriso na oi fabö'ö-bö'ö ira ma gerejara. Mendrua manö itaria na i la'uduni nawöra. Na simanö gamuatara, hewisa tola la'ila niha wa ya'ira andre sindruhu solohi khö Yesu? Börö da'ö heŵa'ae no oi fabö'ö-bö'ö gereja si so ma'ökhö, lö aetu itörö dödöra wangandrö Yesu samösa me imane,... tenga ha salahi ndra nifaha'ögu mangandrö ndra'o, bahiza göi salahi ndra niha samati khögu, börö duria nifa'emara, ena'ö ha sambua ira. Simane ya'ugö ama ba ha sambua khögu ba ya'o ha sambua khöu, ya simanö göi ira ha sambua ba khöda, ena'ö faduhu dödö niha gulidanö, wa ya'ugö zamatenge ya'o. No ube'e khöra lakhömi andrö, nibe'eu khögu, ena'ö ha sambua dödöra, simane tödöda andrö, si ha sambua.[7] Da'ö mbörö wa so nifotöi ekumene, si tobali lala ba wangosambua'ö mangawuli ndra niha Keriso si no agaboto ba oi fabö'ö-bö'ö.

Umbu[bulö'ö | bulö’ö kode]

  1. HalZin 11:26
  2. HalZin 2
  3. Furi hö monönö Konstantinopel ba ngaotu ndröfi si-4 awö Yerusalem ba ngaotu ndröfi si-5. Lima kota andre tobali dadaoma wa'anihakeriso nifotöi patriarkat (moroi ba li Yunani πατριαρχεῖον, patriarcheîon) ndra rasul: Patriarkat Roma, Patriarkat Antiokhia, Patriarkat Alexandria, Patriarkat Konstatinopel ba Patriarkat Yerusalem.
  4. Faigi Mat 1:16; Mrk 8:27-30; Luk 9:18-21
  5. No to'ölö wa ena'ö tobali razo samösa niha silötolalö'ö tebayoini ia faoma fanikha, sambua tradisi si tebörögö khö Dawido samösa, me ibayoini ia fanikha Samu'eli (1Sam 16) ba mbuku Gamabu'ulali Siföföna. Dawido no razo si föföna sibai, moroi khönia te'ozui tradisi wa'arazo andre irege ifaduhu'ö Amabu'ulali Sibohou wa Yesu andrö no ma'uwu Dawido, ba no razo ia göi, nibayoini Lowalangi samösa me ibe'e maoso ia moroi ba wa'amate.
  6. Ba wanörötö reformasi Luther me 31 Oktober 1999, la'osara'ö dödöra Gereja Katolik faoma "Federasi Gereja Lutheran Sedunia" wanguma'ö wa sindruhunia lö fabö'ö wamati niha Katolik ba niha Protestan sanandrösa ba nifotöi ajaran pembenaran si no tobali tuho reformasi Luther. Lasura da'a bakha ba sambua deklarasi nifotöi Joint Declaration on the Doctrine of Justification (faigi khai-khai baero). Baero gereja-gereja si tefaböbö ba Gereja Lutheran, no göi itema nösi deklarasi andre Gereja Metodis nifaeha'ö Dewan Metodis Dunia me 18 Juli 2006.
  7. Yoh 17:20-22

Khai-khai baero[bulö'ö | bulö’ö kode]