Toru

Moroi ba Wikipedia
Toru
Klasifikasi ilmiah
Kingdom:
Kelas:
Subkelas:
Order:
Famili:
Genus:
Spesies:
S. melongena
Nama binomial
Solanum melongena

Toru (ba li Indonesia bentuk tidak baku: terong)[1] (Solanum melongena) ya'ia da'ö sinumbua sanga'asogö bua nibali'ö diwo simane bulugeu ma sayur-sayuran. Börötania moroi ba danö India faoma Sri Lanka.[2][3] Toru andre göi ahatö ia ba zinanö simane Gowi Balandra ma kentang ba li Indonesia faoma leunca, ba aröu ma'ifu ba zinanö tomat.

Toru ya'ia da'ö sambua zinumbua sauri ba Danö Niha salio auri ba tola fataha ba ndröfi wa'aurinia. Sinumbua da'a auri fa'alaŵania so ba zi 40–150 cm (16-57 inci). Bulunia ebolo, ba mbulunia mogumogumo lö alösö. Fa'anau mbulubia ba zi 10–20 cm (4-8 inci) irugi 5–10 cm (2-4 inci) wa'ebolo. Ngawalö doru sitenga nitanö niha, abölö ebolo mbulunia ba alaŵa irugi ba zi 225 cm (7 kaki), bulu so ba zi 30 cm (12 inci) faoma 15 cm (6 inci) wa'anaunia. Tölania sito'ölönia na tenga nitanö, modoi. La'a-la'a mbowonia so zafusi, ba so zolehe mbaruzö (Li Indonesia ungu) faoma abökhala mbungania so lima nga'örö. Mbenenia (Li Indonesia Benang sari) mola'a-la'a a'usö. Bua hamo so khönia, ba zi 3 cm ba zi tenga nitanö, ba abölö ebua nasa na nitanö.

Lala wananö sinanö toru andre, hunönia lafazaewe ma lahayaigö ba naha danömö tambu si sökhi. Na no irugi, 4 nga'örö mbulunia, awena la fawu'a ba naha si no lahenagö. Faneu buania tola ba zi 70-80 ngaluo aefa latanö aefa da'ö, ero lima hari no so zui mbuania sitola muteu.

Moroi ba wamahaö botani, bua ni fenaeta (yang dikelaskan) sitobali bua beri oya khönia hunö hiza'i i gide-ide ma'ifu hunönia. Hunö da'ö tola la'a rasonia afeto, börö me so khönia ba hunönia nikotin, sifagölö alkaloid simane si so ba mbago.

Waö-Waö (Sejarah)[bulö'ö | bulö’ö kode]

Toru ya'ia da'ö sinumbua nitanö si tola la'a mbuania. Böröta wangoya'ö toru andre, moroi raya faoma gatumbukha mbanua Asia i'otarai ginötö prasejarah, hiza'i awena la'ila ba mbenua Gaekhula ma ba dunia Barat barö ngahönö si 1500. Buania oya la'a-la'a, soya sibai sowuge'e (Li Indronesia hijau), molehe mbaruzö ( Li Indonesia ungu), faoma safusi (Li Indonesia ungu). Sinura sino tesura si'oföna sibai tesöndra ba Qí mín yào shù, sambua nifa'aso moroi ba zananö sinanö Tiongkok kuno nisura me döfi 544.[4] Fa'oya döi ba li bahasa Arab faoma Afrika Utara niwa'ö ba doru faoma ambö döi moroi ba Yunani simanö göi ba li Romawi mame'e fangombakha wa sinumbua da'a ni'ohe ba mbanua Gaekhula ma dunia Barat sanörö bolo mbenua Laut Tengah ya'ira si'onarai ba bangsa Arab ba mböröta Abad Pertengahan. Töi ilmiah doru andre ya'ia da'ö, Solanum melongena, moroi ba wogaoni ba li Arab ba abad ke-16 ba ngawalö zinumbua doru.

Börö me Toru andre fao ba gangolifa Solanaceae, bua doru no irai lawai so khönia misa langu, simane si so ba ngawalö zinanö simane varietas leunca faoma kentang ma ba li niha laŵa'ö Gowi Balandra. Ba hiza mbua doru andre, la'a niha ba löhadöi hadia ia ni'a'asogönia fökhö ba zimanga ya'ia, ba ba danö bö'ö misa, ato niha zimanga toru, hulö simane femanga tomat, kentang, faoma merica hijau mazui lada sitola mame'e fa'aukhu ba wa'owaöri mboto niha. Ba gotalua ngawalö zinumbua doru, so zafeto mbuania ba tola möi gastritis ba mbetu'a niha. Börö da'ö, moroi ba gumbu nifaduhusi tödö niha lamane, tola möi mame'e fökhö ba artritis moroi ba da'ö moguna la a'aröu'ö niha salio göna fökhö ba ngawalö zedöna la'a.[5]

Ngawalö Doru (Toru)[bulö'ö | bulö’ö kode]

  • Toru adulo
  • Toru Magi
  • Toru Meme
  • Toru Bayo

Lala Wondrino Doru[bulö'ö | bulö’ö kode]

Ba da'a tou so lala wondrino doru (toru) si no irai la tandraigö ba Danö Niha.[6]

Sinangea lahenagö (Bahan):

  • Fanikha Sami,
  • 600 gram guro
  • 300 gram Doru
  • 2 rozi warira, sihoi, ba tola ö tataba ia

Faramasa (Bumbu), ohamai'ö (haluskan):

  • 300 gram lada soyo, tibo'ö hunö
  • 8 ngawua baŵa soyo
  • 4 ngawua baŵa safusi
  • 1 sendro nasio

Lala wangahaogö (Cara Membuat):

  • Fakoe (goreng) guro, farira, faoma toru. Böi ha samuza, föfögö, eluahania uro, awena farira, ba simanö göi dori. Na no aefa ö fakoe ba wanikha, ha ua möi tou khönia wanikha
  • Na no aefa ö fasafi fefu zi no ö fakoe no mege, fuli ukhugö wanikha sami ma to 3 sendro manga. Be'e bakha khönia fefu faramasa si no ö'ohamai'ö ofeta asoso, na no ö'ila asoso ia, ba fefu zi no asoso nomege, faruka fefu, ba ö falökha irege asoso fefu, ba iada'a no tola ö kaoni nösi nomo, tola talau manga.

Gambara (Galeri)[bulö'ö | bulö’ö kode]

Khai-khai baero

Umbu[bulö’ö kode]

  1. (((Li Indonesia))) Pusat Bahasa Departemen Pendidikan Republik Indonesia "Kamus Besar Bahasa Indonesia dalam jaringan". Arsip moroi versi asli irugi 2014-05-27. Mufaigi me 2013-01-27. 
  2. Tsao dan Lo dalam "Vegetables: Types and Biology". Handbook of Food Science, Technology, and Engineering oleh Yiu H. Hui (2006). CRC Press. ISBN 1-57444-551-0.
  3. Doijode, S. D. (2001). Seed storage of horticultural crops (m.s. 157). Haworth Press: ISBN 1-56022-901-2
  4. Templat:Cite
  5. Childers, N.F. (PhD) & Margoles, M.S. (MD). (1993). An apparent relation of nightshades (Solanaceae) to arthritis. Journal of Neurological and Orthopedic Medical Surgery. 12: 227-231.
  6. Femina,Gaya Hidup Masa Kini (26 september 2017). https://www.femina.co.id/ikan-seafood/resep-doru-ba-guro-nigore-udang-dan-terung-balado-khas-nias-selatan-/ "Resep Doru Ba Guro Nigore (Udang dan Terung Balado Khas Nias Selatan)"]. Femina.Co.Id, mufaigi 2 Pebruari 2023