Hiligara

Moroi ba Wikipedia
Hiligara
Desa
Peta
Peta desa Hiligara
NegaraIndonesia
ProvinsiSumatra Utara
KotaGunungsitoli
KecamatanGunungsitoli Selatan
Fa'ebolo
 • Fefu2,82 km2 (1,1 sq mi)
Sowanua
 (2019)[1]
 • Fefu626 niha
 • Fa'afasösö221,99/km2 (570/sq mi)
Kode pos
22851
Kode Kemendagri12.78.02.2011

Hiligara no sambua mbanua ba Kecamatan Gunungsitoli Selatan, Kota Gunungsitoli. Kodenia ba wamatörö Indonesia 12.78.02.2011.[2] Banua da'a tohare ia yaŵa ba dete hili, lö alaŵa sibai. Te so mato 1.000 mete[3] yaŵa ba dete nasi. Böwö ma hada ni'oguna'ö ba Hiligara andre ba hada Öri Laraga.

Dusun ba Hiligara[bulö'ö | bulö’ö kode]

So tölu dusun si so bakha ba desa Hiligara, ya'ia da'ö Hilimböwö Badalu (mafi Dusun I), Hiligara (mafi Dusun II) ba Sarambia (mafi Dusun III). Ero sambua dusun so samösa zondrönia'ö nifotöi Kepala Dusun.

Dusun 1[bulö'ö | bulö’ö kode]

Arakhagö fefu niha ba dusun 1 desa Hiligara sohalöŵö ba danö simane sangai gitö. So ösa zi tobali sangai halöŵö ba wamareta ma zui tobali tuka, bahiza lö ato sibai. Ia da'a ba dusun 1 so 13 omo. Ba ato göi ndraono matua sibohou ebua, no lafili möi mangarato. Ba ginötö iada'a ba so zangalui soguna ya'ia da'ö mogao kara, sambau lala wangalui me no sa'ae irugi manö moto. Töi mbanua ba dusun 1 andre, ya'ia Hilimböwö Badalu. Ba zi sara ewali ba mbanua andre, fefu arakhagö sifatalifusö, oi so gamakhaita.

Ba dusun andre göi so lulu nidanö Nazura ba Osala. Luaha Nidanö Nazura andre aekhu sitou ba Nidanö Miga, i'ötö lala ba Zahöndrö ahatö dandra kilo si-9. Simanö göi nidanö Gosala, luahania aekhu ba Nidanö Miga, i'ötö lala ba mbanua Hilimböwö Osala. Ahatö ba da'ö so nifotöi Omo Nama Uco, soroi ba dusun 1 ba no göi irai tobali ia kepala desa, fatua lö awu'a isaŵa zinga lala ba Hilimböwö Osala.

Ba dusun andre lö sekola ma puskesmas. Fefu ndraonao sigide-ide möi ba SD Inpres 075023 Delafiga Si'e me da'ö zahatö, ma zui möi ira ba SD Ombölata. Na sekolah SMP sahatö, ba ya'ia ba SMP Lölömboli, SMP Masyarakat Damai, ma zui SMP 1 si so ba Duhemberua, desa Hiligodu Ombölata.

Dusun 2[bulö'ö | bulö’ö kode]

Fangalui fa'auri zowanua ba dusun 2 no ma'ifu to'ese moroi ba dusun 1. Baero zohalöŵö ba danö, ato ira göi zi no tobali fagaŵe. Tenga ha da'ö, so ösa zanunö sinunö Li Niha, no oi la'ila niha si so ba Danö Niha. Ba Dusun 2 andre, töi mbanuania Hiligara, bada'ö so mbanua sebua, si fatu'a si sa ba Hiliwa'ele sofeta ba mbalö zoroso si'e. Iada'a no fatu'a lala sebua ofeta sitou ba Ndelafiga. Sikhala mbanuania, lö alaŵa sibai hili, ba zi sara ewali, alo'o sibai, ba dozi ewali niha ba mbanua da'a, no te'oli gara tou ba newali. Fefu niha mbanua ba dusun 2, lakhamö-khamö sitou gosali BNKP ba Gombölata Seminari, lö nasa sitefasindro gosali ba da'ö.

Dusun 3[bulö'ö | bulö’ö kode]

Simane ba dusun 2 tenga sa'ae ha sohalöŵö ba danö niha, bahiza ato zi no tobali fagaŵe ba sogale.

Hiligolu[bulö'ö | bulö’ö kode]

So sambua nahia si so ba zuzu hili ba Hiligara andre ya'ia Hiligolu si so ba Dusun 1. Namöi niha Dusun 1 ba gosali ba BNKP Petrus Ombölata Seminari ma zui na möi ira ba harimbale ba Lölömboli (fatua lö si fatu'a lala nifalemba aspal) ba latörö niha Hiligolu andre. Hiligolu andre ba no irai tobali nahia wa'owulo ma nahia wangosara ndra salaŵa mbanua ba ira balugu ba ginötö Balugu Tumba'ana'a Harefa ba Nonozitoli ba Balugu Tumba'ana'a Zebua ba Nononamölö ba mböröta ndöfi 1600.[4] Ba Hiligolu andre lalau mangosara ba wamasindro sambua Organisasi Kesatuan Perang nifotöi Öri Do me alua wasuwöta Niharaya (töi mafi si so ba mbolokha nidanö Idanoi) ba Nihayöu si so ba mbolokha Tuhemberua.

Si faola ba desa Hiligara[bulö'ö | bulö’ö kode]

Ahatö ba Dusun I ma ba mbanua Hilimböwö Badalu, fahatö desa Madula, gametahö Hilimböwö Osala. Ba Dusun II faola khönia Hiliwa'ele si fao ba desa Hiligodu Ombölata, ba Dusun III faola ba desa Fadoro ba Ombölata Seminari.

Tandra Danö Hiligara ba Gambara Danö[bulö'ö | bulö’ö kode]

Fetaro desa Hiligara ba gambara danö ya'ia da'ö: 1.214989 (Lintang), 97.618726 (Bujur).[5]

Soguna ba Zato[bulö'ö | bulö’ö kode]

Lala sebua[bulö'ö | bulö’ö kode]

No tehaogö lala sebua sofeta ba Hiligara i'otarai ba Ndrekha banua si fetaro ba Gombölata Seminari, sofeta ba danö lafa dusun II Desa Hiligara. Lö sawai, moroi tou bangai lala, awena onderlagh, na sanörö Sarambia fetaro fatua lö larugi Wadoro, ba no baga ofeta miyomo ba Hiligara ba fatu'a, sisa ba Ndrelafiga (Delafiga) ba mbalö zoroso Nidanö Zi'e, desa Hiligodu-Ombölata, tola itörö moto sanörö Hiliwa'ele. Fetaro ba dusun I, ba mbanua Hilimböwö Badalu, ha'irugi mbalö nomo latalu'i lewatö na ta'otarai danö lafa. I'otarai mbalö nomo ofeta ba mbalö nomo sahatö ba Hilimböwö Osala Desa Madula, awena Onderlagh ba no labörötaigö lahaogö ba mbaŵa si Öfa döfi 2021. Ono mbanua ba Dusun I, la döna-döna zazi bapa Wali Kota Gunungsitoli. Me moguna sibai lala sebua andre ba wanolo ono mbanua ba wombambaya ngawalö halöŵö si ero ma'ökhö.[6]

Lewatö Zato[bulö'ö | bulö’ö kode]

Ba Dusun 1 so sambua lewatö zato nahiania ahatö ba mbolokha nifotöi tanö lafa. Na so zahuwa moroi ba Hilimböwö Badalu ba latanö (lako'o) ba lewatö andre. Na la'otarai moroi ba Dusun 1 numalö ba Danö Lafa ba fatua lö murugi lewatö ba ba da'ö so naha wogao-gao kara.

Potensi Desa[bulö'ö | bulö’ö kode]

Ebolo Mbolokha Kabu[bulö'ö | bulö’ö kode]

Banua Hiligara andre sindruhunia oya zitobali lala wondrou'ö ba wangeheta moroi ba wa'anumana nono mbanua. Sambua ua wa ebolo sibai bolokha mbenua sitobali nahia ba wananö sinumbua simane tanömö gö. Ero omo ba Hiligara a'oi so kabu hafea khöra. Ba hiza i, hafea sauri ba kabu-kabu tenga moroi ba danömö si baga, hafea sauri samösa moroi ba mbua hafea satoru moroi ba hafea satua. Börö da'ö, hafea sauri samösa, tenga nitanö, na ebua ba lö hadöi oya i'a'asogö gitö. [7]

Kara[bulö'ö | bulö’ö kode]

Töinia manö 'hiligara', hili soya kara. Me no ambö sa'ae gitö ba hafea, inönö me asese sibai moteu, ba ato niha mbanua ba Hiligara si so fangalui moroi ba wogai gitö ba lalau ira ba wogao kara. Ahatö lewatö zato fatua lö tarugi Danölafa na ta'otarai Dusu 1 ba so hili-hili soya kara. Ato niha mbanua moroi ba Dusu 1, me lö fangalui, lalau mogao kara. La'owuloi gara nikhaora ba lafa'anö sakubi-sakubi. Me no moguna sibai gara andre me oya wamokai lala ma mamatu'a lala misa ba ato zowöli.

Töi Zalaŵa[bulö'ö | bulö’ö kode]

No sa'ae asese tefalali zi möi kepala desa ba Hiligara.

  1. Ama Rosi Lase
  2. Töngöni Lase (Ama Uco Lase)
  3. Sawatö Lase (Ama Sudirman Lase), Sekretaris: Talisökhi Lase
  4. Bezisökhi Lase (Ama Lestari)





Umbu[bulö'ö | bulö’ö kode]

  1. 1,0 1,1 BPS Kota Gunungsitoli (2020), Kecamatan Gunungsitoli Selatan Dalam Angka 2020, nga'örö 39. (Li Indonesia)
  2. Kementerian Dalam Negeri (2019), Peraturan Menteri Dalam Negeri No.72 Tahun 2019 (PDF), nga'örö 580. (Li Indonesia)
  3. Tolo atulö'ö da'a! Lö tola Hiligara 200 m töra alaŵa moroi ba Lölömatua, hili fondrege alaŵa ba Danö Niha, si ha 885 m!
  4. Kota Gunungsitoli, Sejarah Lahirnya dan Perkembangannya, Faondragö Zebua (1996)
  5. ElevationMap.Net. V.5.63 (2020), "Hiligara, Gunungsitoli Selatan, Gunungsitoli, Indonesia pada Peta Elevasi. Peta Topografi Hiligara, Gunungsitoli Selatan, Gunungsitoli, Indonesia." Archived 2020-11-06 at the Wayback Machine mufaigi me 11 November 2020
  6. Apose (27 Mei 2020). "Warga Dusun I Hiligara Ingatkan Kepala Desa Akan Janji Lanjutkan Pengaspalan Jalan". KabarNias - Inspirasi Ono Niha
  7. Wikipedia: Karet. https://id.wikipedia.org/wiki/Karet "Karet"]. Wikipedia