Fangoroma Beto

Fangoroma beto no sambua ngenaoli halöŵö hada da'ö ba Danö Niha, si lö'ö-lö'önia molo'ö Fondrakö si Lima Ina, Moro'ö. Halöŵö andre tefalua ia na ono nihalö ma ni'owalu no abeto ia moroi ba wa'orudura ndra-matua sanga'i ya'ia. Tefalua da'a na ira'alawe andrö lö sa'ae kalua khönia dandra-tandra mbawa sito'ölö ba ndra alawe mato sara ŵawa ma töra. Börö da'ö aro dödöra wa ni'owalu sibohou andrö no abeto.

Eluaha

Fehede beto asese tefotöi tabina (fonga'euta, kata benda). Fehede halöwöania (kata kerja) ya'ia da'e abeto, manabina, ma manalu'i. Nifotöi beto, ya'ia da'ö ösi dalu ndra'alawe si tobali böröta niha na no orudu ira wemörö ndrongania. Ba li Indonesia latötöi ia janin. Beto ma tabina andre moguna te'oroma'ö khö ndra satua ndra'alawe, khö ndra talifusönia, ba ba niha mbanua. Tefalua da'a ba wamaduhu'ö ba niha fefu wa ono si so bakha ba dalu ndra'alawe andrö no onora ya'ira si darua, tenga ono moroi ba ndra-matua bö'ö.

Tefalua Nihonogöi ba Wondrakö

Ba ginötö silalö, halöwö hada fangoroma beto ma tabina lö fefu niha ba zi sagörö Tanö Niha mamalua. Samalua ya'ia ha niha si so ma sauri ba nöri ba ba mbanua si no mamakhoi ba huku wondraköra samösana. Duma-dumania Öri Moro'ö, Öri Laraga, Öri Namöhalö, btn. Niha si so ba mbanua sifao ba nöri simanö lö tola-lö lafalua. Ba nöri si lö mamakhoi ba wondraköra lö göi lafalua ia ba nono alawe si no tehalö ma si no mowatö. Duma-dumania ba mbanua Niha Raya lö lafalua halöwö hada andrö.

Ba wamalua halöŵö andrö so ŵo'ömö si lö-tola-lö ibe'e umönö ma solemba ya'ia da'ö 1 (sara) nga'eu mbawi sitobali tandrösa gere ba ŵo'ereini na larugi nomo ni'olembai (omo zatua ndra'alawe ni'oŵalu). Sowatö ma satua ndra'alawe ba mo'ömö göi ia wamodiŵo tome ma solemba 1 (sara) nga'eu ma sageu baŵi.

Me föna ösi wango'erei nifalua gere molua-lua ia ba wangandrö khö zokhö niha (molo'ö fa'afaduhu dödöra) ena'ö ifahowu'ö nono andrö bakha ba dalu ninania ba ena'ö tobali ono si sökhi ba wa'aurinia dania. Ba li Niha lafotöi ia ena'ö tobali iraono fangali mbörö sisi ma sanohugö wangalui ba manga'asogö ohitö dödö zatua.

Fabö'ö La'a-la'a

Ba ginötö iada'a famalua halöwö fangoroma beto ibörögö laröi niha. Na so zamalua, ba no fabö'ö la'a-la'ania moroi ba zilalö. La'a-la'a sabölö oroma iada'a no la'a-la'a wa'aniha-keriso. Lö sa'ae ere simane meföna zo'ereini ira'alawe sanabina. Fangandrö fangaro tabina ena'ö tola tumbu ba ginötönia ma ena'ö sökhi nono andrö dania, ena'ö tobali iraono si sökhi, iraono fangali mbörö sisi tenga sa'ae moroi ba mbö'ö. Fefu gangandröwa dödö ba la'andrö khö Lowalangi molo'ö famati Niha Keriso.

Fanga'asogö diwo bawi lö tebulö so. Hiza'i tenga simane meföna molo'ö goi-goi wandrakö. Fanga'asogö bawi khö gere labali'ö sumange zatua ba ira talifusö ni'olembai (satua ba talifusö nono nihalö). Ba na lafodiwo nonora ba umönöra ya'ira ni'olembai (sowatö) ba su'a-su'ania ha masi-masi dödö, tenga goi-goi wondrakö.