Sikhö

Moroi ba Wikipedia
Sikhö
Periode Periode Kapur – sekarang
Formicidae Edit nilai pada Wikidata
Rekaman (id) Ali ba li bö'ö
ba Edit nilai pada Wikidata
Taksonomi (id) Ali ba li bö'ö
KerajaanAnimalia
FilumArthropoda
KelasInsecta
OrdoHymenoptera
UpaordoApocrita
InfraordoAculeata
SuperfamiliFormicoidea
FamiliFormicidae Edit nilai pada Wikidata
Latreille, 1809
Tata nama (id) Ali ba li bö'ö
Dinamakan berdasarkan (id) Ali ba li bö'öpemotongan (id) Ali ba li bö'ö ba Formica (en) Ali ba li bö'ö Edit nilai pada Wikidata
Subfamili

Sikhö ya'ia da'ö no sambua gaurifö ngasi serangga eusosial moroi ba ngambatö Formicidae ba, fao ira geto ba faöhö, farahu ira ba ordo Hymenoptera. Sikhö berevolusi moroi ba mbörötara ya'ia geto vespoid me inötö Kretaseus. Töra moroi ba zi 13.800 ngasi moroi ba 22.000 ngasi spesies zi no la golagö. Aoha wangi'ila sikhö andre me so antena genikulat (berlutut) ba struktur simane nodus, zi tobali famobö'ö moroi ba zato sofangamöi lafoyo sise'ise.

Omböila

Sikhö andre ba lalau wabanuasa (fao ba orudu ba zi sambua nahia) ba fa'oyara no oi fabö'ö-bö'ö. I'oroi ngawawa zi ngafulu nga'eu zikhö si so ba dögi-dögi danö si gide-ide irugi ba ngawawa sebua si so ba göla danö sebolo. Tola irugi ma to sazuta wa'oyara. Ngawawa sebua andre no so dekhe ba sigelo zikhö, si lö asese mo'ono ba lö mo'afi, abölö oya ira tobali sikhö sohalöwö (ergat), awö tobali saradadu zikhö, ba sohalöwö tanöbö'önia. Arakhagö oi fefu ngawawa zikhö andre ba so khöra la'imba zikhö nifotöi "drone" ba so göi sageu ma töra sageu zigelo sasese mo'ono nifotöi "ratu" (gine). Ngawawa-ngawawa da'a ba tola lamane ia superorganisme (aurifö sitehude moroi ba gurifö tanöbö'ö) me sikhö andre ba no so khöra wahasara dödö, falulu fohalöwö ba wolasoni ngawawara.

Sikhö andre ba no arakhagö i'awawaisi ma'asagörö uli danö. Sambua mbolokha danö si lö irai so sikhö sowanua (asli), ya'ia Antartika faoma hulo-hulo sitesafi. Sikhö andre ba tola auri ia ba nahia saukhu-aukhu (tropis) ba ba nahia sabasö-basö.

Hewa'ae no ide-ide mbotora, sikhö no sambua aurifö sabölö ba gulidanö. Zikhö simatua tola i'ohe noro si limawulu kali fa'abua mbotonia, tola tafaedogö ia faoma gaza si tola mo'osa'ö noro dua kali fa'abua mbotonia. Ba hiza, ha kumbang badak zi tola wosaingi zikhö, si tola mamazawa wa'abua 850 kali wa'abua mbotonia.

Ba li Inggris, sikhö la ŵa'ö [1] ant lahalö moroi ba wehede emmet, moroi ǣmette (li Inggris satua) [2]. Ba li Jerman la ŵa'ö Ameise nihalö moroi ba *ǣmaitjōn (Jerman) so eluaha: si fa'usu. Ba ba li Indonesia laŵa'ö: semut. Ba ba Danö Niha laŵa'ö: sikhö.

Sikhö andre ba no so ia i'otarai luo föna. Ba mbuku Gamabu'ula Si Föföna, ba tesendra zinura samatunö sikhö andre. Labali'ö ia duma-duma ma maeodo-maedo.

Ae faigi zikhö andrö, yaʼugö si no areu; faigi gamuatania, enaʼö ösöndra waʼatua-tua. Lö salaŵa khöra, lö mandru, lö solohe; Ba laʼalui zui mbalazora na baŵa mosino, lahöna göra na baŵa wamasi. [3]

Kultivasi

Habitat

Sikhö andre, na arakhagö so ia ba zi sagörö ulidanö. Hiza so mbanua si lö oya zikhö andre, simane ba Islandia, Greenland, faoma Hawaii.[4][5] Sikhö andre, mangahaogö so ba zi 15–20% moroi ba biomassa gurifö si so ba dete danö.[6]

Ngawalö zikhö andre si no oi la'ila niha, simane; sikhö saitö, te hulö Gegewukhö ia na ba Danö Niha, sikhö sebua, sikhö soyo (semut api), Sikhö Hombo ma ba li Indonesia lamane; semut rangrang. Henu asese latötöi faoma fanötöi; sikhö safusi (semut putih) hiza lö fao ia ba gangolifa zikhö, heŵa'ae so khöra wa'afagölö ba lala wa'auri.

Kultivasi

Fangoguna'ö

Faniaga

Onönöta

Basoŵa

Umbu[bulö'ö | bulö’ö kode]

  1. "Ant". Mufaigi me 2023-07-17. 
  2. "Emete". Mufaigi me 2023-07-17. 
  3. Sura Gamaedola 6:6-8
  4. "Salinan arsip". Arsip moroi versi asli irugi 2007-11-16. Mufaigi me 2007-11-10. 
  5. Philip Thomas (2004-07-08). "Pest Ants in Hawaii". Hawaiian Ecosystems at Risk project (HEAR). 
  6. Ted R. Schultz (2000). "In search of ant ancestors". Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 97 (26): 14928–14029.