Samba

Moroi ba Wikipedia
Samba (Jambu Air)
Klasifikasi ilmiah
Kingdom:
Divisi:
Kelas:
Order:
Famili:
Genus:
Spesies:
S. aqueum
Nama binomial
Syzygium aqueum
(Burm.f.) Alston, 1929
Sinonim

Eugenia javanica Lamk., 1789 (part)
Eugenia mindanaensis C.B. Robinson, 1909

Samba ma fagölö ira Jambu air ba li Indonesia, ya'ia da'ö sinumbua nitanö ma sauri samösa ba danö. Ba Danö Niha samba andre, auri sibai ia ba arakha dozi banua so. Sito'ölönia auri föna nomo ba newali. Samba no fao ia ba gangolifa jambu-jambuan ma ba li wamahaö latötöi ia Myrtaceae si'otarai ba mbanua Asia Tenggara. Samba da'a simane si so ba gambara andrö, fabö'ö ia moroi ba zamba Semaranga ma jambu semarang si no la'ila niha (Syzygium samarangense), ba hiza töla faoma buania arakhagö fagölö. So ba zi ha'uga kultivar khönia abua ma'ifu wo fahaenu ya'ia, ba hiza dombua ngawalö zamba da'a asese la farahugö ma lafagölösi manö wanötöi ya'ia lamane ba li Indonesia; jambu air ma ha jambu. Sifao ba Jambu air aoha wananö ya'ia ba simanö göi ba wangoya'ö ya'ia ma budidaya.

Töi-töi bö'ö moroi ba zamba andre, so zogaoni ya'ia lamane; jambu ayer mawar (Malaysia), jambu aie (Minangkabau), jambu cai (Sunda), jambu wer (Jawa), jhâmbhu wir, kalampok (Madura), nyambu er (Bali), kumpas, kumpasa, kombas, kembes (bahasa-bahasa di Sulut), jambu jene, jambu salo (Sulawesi selatan), jambu waelo, kuputol waelo, lutune waele, kopo olo (ngawalö li ba Seram ba ba zifasui ba mbanua andrö), ba tanöbö'önia.[1] Simanö göi jambu kancing (Indonesia), ba kultivar ba mbua sigide-ide.[2]

Ba negara-negara tanöbö'ö, samba andre la tötöi; machom phupa mazui chomphu pa (Thailand),[3] tambis (Filipina), bell fruit, water apple (Inggris) ba tanöbö'önia.[4]

Pemerian botanis[bulö'ö | bulö’ö kode]

Sito'ölönia samba andre fa'ebua mbuania ide-ide ba lö hadöi hua mbuania. Da'a na la faigi waehutara moroi ba zamba Semarang, (faigi ni sura nifanaere fetaro mbunga ba bua).

Samba andre fa'alaŵa dölania so ba zi 3-10 mete. Hiza dölania lö adölö sibai itaria agabila ba modaha, ikhamö ba zi matonga mete wa'anaunia.

Bulu si ha sagörö asese fatahö-tahö, mo hakhi 0,5-1,5 cm. Nga'örö mbulu hulu gambara dödö ba anau-nau ma'ifu, 7-25 x 2,5–16 cm, ba na lafe'ra'ö mbulunia, ma'ifu lö hadöi hua khönia.

Lehe-lehe molewiö ba nahia mbulu si no adudu ma (aksial), so ba zi 3-7 kuntum. Bunga sa'usö (kuning keputihan), faoma tabung kelopak lk. 1 seti wa'anaunia; bulu mbute-bute hulö tölu sagi, 5-7 mili; benang sari ba gotalua 0,75-2 seti ba hakhi ma tangkai putik ikhamö ba zi 17 mili.

Bua zamba tefarahu ba mbua buni, hulö gasi ba hiza no ide-ide huge-huge, ba balönia ebolo ; 1,5-2 x 2,5-3,5 seti; ba mo takula kelopak si so nagole ba aeru; tanö baero afusi ofeta oyo. Bua zamba safusi, oya khönia nidanö, ba lö hadöi hua-hua, rasonia so zaisö ba so göi zafoe, ba so göi zami gulo. Hunö ide-ide sibai, 1-2(-6) ngawua ero sambua mbua zamba.[4][5]

Fangoguna'ö (Kegunaan)[bulö'ö | bulö’ö kode]

Tape Kuningan nibukusi faoma bulu zamba

Samba ma Jambu air, simanö göi jambu semarang faoma jambu bol, to'ölö la faehagö ba meza na so dome. Tölu ngawalö zamba andre, oi fagölö manö wangoguna'ö ya'ia. Samba andre, asese labali'ö awö mbua tanöbö'ö ni faruka ba rujak. Ba hiza bua zamba tola göi la asioini ma ba li Indonesia si no to'ölö laŵa'ö ia asinan.[4]

Ba Danö Niha ba he göi ba mbanua mias, töla zamba andre, ato zombali'ö döla-döla nose, me eunia abe'e, ba sokölinia tola labali'ö eu galitö.[6]

Ba mbanua Kuningan, bulu zamba andre, no la'oguna'ö ba wombukusi ngawalö gö simane tape, fakhaitö, ba tanöbö'önia.

Böröta Zamba ba fa'amuzaewenia (Asal usul dan penyebaran)[bulö'ö | bulö’ö kode]

Börötö zinanö zamba andre, lö mu'ila sibai he zo mege mbörötania, hiza i tola lafahatö ma'ifu wa moroi ba mbanua Asia Tenggara. I'otarai me mböröta ba mbanua andrö no lafaliaro ma latanö zinanö da'a, i'otarai wetaro Indocina irugi ba gatumbukha Nusantara.

Faigi göi[bulö'ö | bulö’ö kode]

Umbu[bulö'ö | bulö’ö kode]

  1. Heyne, K. 1987. Tumbuhan Berguna Indonesia, jil. 3. Yay. Sarana Wana Jaya, Jakarta. Hal. 1509-1510.
  2. Rahardi, F. 2003. Apel Jawa yang Dipopulerkan Taiwan Archived 2007-12-21 at the Wayback Machine. Harian Kompas online, Sabtu 27 September 2003.
  3. Anto, Yudi (2021-03-26). "Kala Sang Jambu Citra Beralih Rupa di Thailand". Budidaya Tani (ba li English). Arsip moroi versi asli irugi 2021-03-26. Mufaigi me 2021-03-26. 
  4. 4,0 4,1 4,2 Verheij, E.W.M. dan R.E. Coronel (eds.). 1997. Sumber Daya Nabati Asia Tenggara 2: Buah-buahan yang dapat dimakan. PROSEA – Gramedia. Jakarta. ISBN 979-511-672-2. Hal. 376-380.
  5. Steenis, CGGJ van. 1981. Flora, untuk sekolah di Indonesia. PT Pradnya Paramita, Jakarta. Hal. 328.
  6. Simamora, Purnama Sarlina (2008-09-18). "Inventarisasi Lalat Buah (Bactrocera spp) pada Tanaman Jambu Air (Eugenia aquea) di Kecamatan Pancur Batu" (ba li Inggris). Universitas Medan Area. Arsip moroi versi asli irugi 2021-07-09. Mufaigi me 2022-03-25. 

Khai-khai baero[bulö'ö | bulö’ö kode]