Nukha hada Nono Niha
Nukha hada Nono Niha tefotöi Baru Sihandro Tanö sanau ta'io, ba so göi baru Öröba (Li Indonesia: Rompi) na ba ndra matua. Nuka hada ndramatua tefazökhi ia moroi ba guli Goholu, Ladari nisoso, bele-bele, Nukha, ba tanöbö'önia. Na ba ndra alawe Baru Sifadoro U'i nibira-bira ba so göi Lembenia. Nuka hada ndra'alawe tefazökhi ia moroi ba guli Goholu, Ladari nisoso, Nukha, ba tanöbö'önia. Nukha hada andre teoguna'ö ia na ba ginötö so halöŵö so'amakhaita ba hada, simane falöŵa, owasa, ba tanöbö'önia.
La'a-la'a Nukha Hada Nono Niha
[bulö'ö | bulö’ö kode]Tölu ngawalö la'a-la'a ni'oguna'ö ba nukha hada nono niha ya'ia da'ö a'usö, oyo, ba aitö. Eluaha La'a-la'a da'e ya'ia da'ö, simane si'so'tou da'e:[1][2]
1) Sa'usö famaedo gana'a, eluaha'nia (filosofinya) fa'amokhö (kemakmuran), lakhömi, ba [kesuksesan]. La'a-la'a sa'usö da'e asese mufazökhi ia tobali tuho la'a (warna dasar), ba so göi nibe'e ba wohaogö duma-duma famaedo (ornamen) simane Ni'o'öfa sagi, Ni'ohulayo, Ni'obakola, Ni'obowo Gafasi, Ni'obaluse, Ni'ogama, Ni'orai, Ni'ogöna, Ni'o I'o zasai, ba tanöbö'önia.
2) Soyo famaedo ndro (do), eluaha'nia (filosofinya) fa'abölö, fa'abarani (jiwa juang) ba nono niha meföna, ba awö wa'abe'e ba wa a'talifusöta ma föfö ndro simane zi sambu-sambua mado, ba he göi zisambua soi Ono Niha. La'a-la'a sa'usö da'e asese mufazökhi ia tobali tuho la'a (warna dasar), ba so göi nibe'e ba wohaogö duma-duma famaedo (ornamen) simane Ni'o'öfa sagi, Ni'ohulayo, Ni'obakola, Ni'obowo Gafasi, Ni'obaluse, Ni'ogama, Ni'orai, Ni'ogöna, Ni'o I'o zasai, ba tanöbö'önia.
3) Saitö famaedo danö/tanö satabö saitö solönga, eluaha'nia (filosofinya) fa'atabö danö nono niha (melambangkan kesuburan). fLa'a-la'a sa'usö da'e asese mufazökhi ia tobali tuho la'a (warna dasar), ba so göi nibe'e ba wohaogö duma-duma famaedo (ornamen) simane Ni'o'öfa sagi, Ni'ohulayo, Ni'obakola, Ni'obowo Gafasi, Ni'obaluse, Ni'ogama, Ni'orai, Ni'ogöna, Ni'o I'o zasai, ba tanöbö'önia.
Sangoguna'ö
[bulö'ö | bulö’ö kode]Nukha hada da'e te'oguna'ö ia ba ginötö so wa'omuso dödö, simane ba wamalua falöŵa, ba gowasa, ba tanöbö'önia. Sangoguna'ö ya'ia molo'ö famazökhi ya'ia, ba molo'ö mbosi fetaro bakha ba nono wobarahao ma ono wobanuasa, simane so nukha nifake/ni'okhögö nga'ötö Zalaŵa, nga'ötö Duhenöri ma Balugu, ba so göi nukha hada nifake Onomatua sihino döla ba Ono'alawe sibolowua.
Umbu
[bulö'ö | bulö’ö kode]- ↑ Museum Pusaka Nias. Istiadat Nias. Muhalö me 16 Baŵa si dua 2021.
- ↑ Harefa, H. J. (2017). Makna Warna dalam Pakaian Adat Nias Archived 2021-01-18 at the Wayback Machine. Muhalö me 16 Baŵa si dua 2021, moroi ba yaahowu.id.