Ae ba nösi

Albania

Moroi ba Wikipedia
Republik Albania (Republic of Albania)

Red flag with a black double-headed eagle in the centre.
Bendera
Lambang
Semboyan: Templat:Native phrase
"You Albania, give me honour,
you give me the name Albanian"
Lagu nasional"Himni i Flamurit"
"Hymn to the Flag"
Location of Albania (green)
Ibu kota
Tirana
41°19′N 19°49′E / 41.317°N 19.817°E / 41.317; 19.817
Li resmiAlbanian
Recognised minority languages
Agama
(2023)
DemonimAlbanian
FamatöröUnitary parliamentary republic
• President
Bajram Begaj
Edi Rama
Elisa Spiropali
LegislatifKuvendi
Establishment history
1190
February 1272
1368
2 March 1444
1757/1787
• Proclamation of independence from the Ottoman Empire
28 November 1912
29 July 1913
31 January 1925
1 September 1928
10 January 1946
28 December 1976
• 4th Republic of Albania
29 April 1991
28 November 1998
Fa'ebolo
 - Total
28,748 km2 (11,100 sq mi) (140th)
 - Perairan (%)
4.7
Sowanua
 - Sensus Penduduk 2023
2,402,113[1]
83,5/km2 (216,3/sq mi)
PDB (KKB)2024
 - Total
Increase $59.099 billion[2] (118th)
Increase $20,739[2] (83rd)
PDB (nominal)2024
 - Total
Increase $25.297 billion[2] (125th)
Increase $8,877[2] (84th)
Gini (2019) 34.3[3]
sedang
IPM (2022)Increase 0.789[4]
tinggi · 74th
Hua gefeLek
(ALL)
Zona ginötöCET
(UTC+1)
 - Musim panas (DST)
UTC+2 (CEST)
Lala kemudiright
Kode telepon+355
Santo samaeriOur Lady of Good Counsel
Kode ISO 3166AL
Domain.al

Albania, ma na lafaigi negarania andre sambua negara republik nikaoni faoma fanötöi; Republik Albania (bahasa Albania: Republika e Shqipërisë), ya'ia da'ö sambua negara si so ba Eropa Tenggara. Negara da'a faola ia ba Montenegro tanö yöu, Kosovo gatumbukha sahatö ba nasi, Makedonia Utara gatumbukha, faoma Yunani tanöraya, Laut Adriatik tefataro ia ba gaekhula Albania, ba hiza na Laut Ionia ahatö ba gatumbukha göi (barat daya).

Albania na ba wehede ma famoligö ba li ba da'ö, lakaoni faoma; Shqipëria, so eluaha nahia wofo wötö ma ba li Indonesia lamane Tanah Air Burung Elang. Niha Albania lafakhai wamo'eluaha döi da'a sitobali fogaoni niha Albania ma'afefu, ma sambua soi niha Albania, ya'ia da'ö gambara wofo si dombua högö simane si so ba bendera faoma emblem Albania (gambara wofo sidombua högö andre, sindruhunia sambua wamaedo moroi ba Kekaisaran Bizantium si no irai mangiagö Balkan faoma Anatolia, molo'ö si no la'ila wa nihalö moroi ba peradaban-peradaban pra-Romawi ba Anatolia. Lambang ma famaedo da'a tola mufaigi ba emblem negara-negara tanöbö'ö, simane Rusia). Töi "Albania" tola manö göi tefa'aso moroi ba wanötöi Indo-Eropa albh (putih).

Waö-waö ma Sejarah

[bulö'ö | bulö’ö kode]

Ya'ira si so ba wamahaö niha Albania no nga'ötö moroi ba ngafu non-Slavia, ngawawa suku non-Turki si no la'ila niha ya'ia da'ö sitobali Illyria, sitohare ba Balkan me 2000 SM. Ono mbanua Albania modern lö laröi wamaehuni Gheg (suku utara) faoma Tosk (suku selatan). Me no aekhu ia barö otoritas Romawi ba ndröfi si 165 SM, Albania lahörö-hörögö moroi ba wamalalini wa'akuaso ofeta pertengahan abad si-20, salio sibai ba lala wamareta samösa.

Tetohugö wa'afambambö Kekaisaran Romawi me 395, Kekaisaran Bizantium ibörötaigö la fadöni wamatörö ya'ia mbanua Albania andre mane ma'ökhö. Me abad si-11, Kaisar Bizantium Alexius I Comnenus lahaogö zura nisura si'oföna sibai so mbanua ni'ila niha ya'ia da'ö Albania.

Kesultanan Utsmaniyah no ya'ira zamatörö Albania ba ginötö 1385-1912. Ba ginötö da'ö, arakhagö fefu nono mbanua tobali ira sifarisayo ba Islam, ba niha mbanua Albania ato zamadege ya'ira numalö ba Italia, Yunani, Mesir faoma Turki. Heŵa'ae wohörö-hörögö sadogo-dogo sibai no so wa'ambö fa'ahono dödö ba wa'alua wa'ambö sökhi ginötö ba ndröfi si 1443-1478, nikubaloi Gjergj Kastrioti Skenderbeg, Kesultanan Utsmaniyah lafuli lafaehagö wamasindro wamatörö si no tebörötaigö.

Ba mböröta abad si-20, Kesultanan Utsmaniyah tebai ifalua hadia'ia. Liga Prizren (1878) lafaehagö mbua wangera-ngera ma söndra negara kebangsaan Albania ba lafatumbu'ö alfabet Albania modern. Tefatohu ba ginötö gafuriata wasuwöta Perang Balkan I, ba hiza niha mbanua Albania lafaehagö wa'aefara barö mbawa wamatörö mbanua bö'ö nibe'era töi Proklamasi Vlore ba ngaluo 28 November 1912, lafa'ema gangombakhata 'kemerdekaan'. Fa'afaola Albania nitatugöi fa'abölö sebua ba ndröfi si 1913. Integritas mbanua Albania lafaduhu'ö ba Konferensi Perdamaian Paris ba ndröfi si 1919, ba ginötö Presiden AS Amerika Serikat Woodrow Wilson lö'itema'ö wa'edöna fa'abölö Eropa ba wombagi Albania ba gotalua wabanuasania.

Ba ginötö alua wasuwöta Perang Dunia II, Albania andre la halö wamatörö moroi ba Italia (1939-43) aefa da'ö möi barö wamatörö Jerman (1943-44). Me no sa'ae aefa wasuwöta, samatörö Partai Komunis Enver Hoxha la fa'anö hewisa ba wame'e fanolo sifakhai ba integritas wilayah Albania ba hiza tanga ba wa'alio irugi 40 fakhe lafalua wo zago banua da'a, ba hiza no oya ma ebua harago zifakhai ba politik moroi ba niha mbanuania, ba wamöfögö, ba wangalösi, ngawalö zi lö faudu sifakhai ba hak sipil faoma politik, simane fomba'agö famalua zifakhai ba wa'afarisayo khö Lowalangi ma keagamaan, ba ma na'i la dou'ö wamalua isolasi. Albania si lö tebulö ba filsafat Stalinis, irege laheta ira moroi ba Pakta Warsawa ba ndröfi si 1968 ba la'aröu'ö ira moroi ba gangorahua, Republik Rakyat Tiongkok ba ndröfi si 1978.


Sura andre awena börö zura nasa. Moguna munönö ba mubönökhi nösinia.
Wikipedia no halöŵö nifalului zato.
Tolo Wikipedia ba wanohugö wanura ya'ia, na so khöu onönöta nösi. Saohagölö.
  1. 1,0 1,1 "Population and Housing Census 2023" (PDF). Instituti i Statistikës (INSTAT). 
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Albania)". IMF.org. International Monetary Fund. 10 October 2023. Mufaigi me 11 October 2023. 
  3. "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". ec.europa.eu. Eurostat. Mufaigi me 12 August 2021. 
  4. "Human Development Report 2023/24" (PDF). United Nations Development Programme. 13 March 2024. Mufaigi me 13 March 2024.