Kefe

Moroi ba Wikipedia

Kefe ya'ia da'ö no sambua dandra resmi ni'oguna'ö ba wowöli gofu hadia ia ba zi sambua negara, he ba wowöli gama-gama, fakake, bolo mbenua, btn. ba he ba wowöli wa'erege dödö ma böli gölö) (li Indonesia upah ma gaji) ma zui ba wowöli nifotöi jasa (li Inggris, services).[1]

Me föna me lö nasa so dandra gefe, labu'a gofu hadia ia ni'ölira niha faoma gama-gama tanö bö'ö (li Indonesia, barter). Duma-dumania na omasi ira la'öli sadumba mböra ba labu'a mbölinia faoma sara nono manu, ma zui 5 ngawua mbanio, ma zui sagörö mbagolö btn.

Kefe tola tefazökhi moroi ba garate, plastik ma zui firö (li Indonesia, logam). Ba ginötö iada'e, inötö digital, kefe tenga sa'ae ha tandra ni'ila hörö ba nibabaya tanga. So göi gefe digital simane nifotöi pulsa bakha ba telefon ma zui token sasese te'oguna'ö ba wamaisa nifotöi games ma zui gefe digital simane bitcoin. Itugu ato niha sanema böli gama-gama nifamawara bakha ba gefe digital andre.

Hikaya gefe[bulö'ö | bulö’ö kode]

Ba mböröta, niha lö fangi'ila hewisa lala ba wamönui ngawalö zoguna ba wa'auri zamösana. Lalau malu utu ndru'u ba ginötö tohare wa edöna manga, lahaogö nukhara samösa moroi ba mbotoŵa si so ba zifasui ya'ira. Ba wa'atedou ginötö, lö tobönökhi ngawalö zoguna ba niha ni aluira ma ni haogöra samösa. Irege ba ngawalö zoguna sitebai la'a'asogö, moguna labönökhi ia moroi ba zi so ba nawö. Eluahania, si so ba zi samösa löhadöi ba zi samösa, da'ö ni faluluira ma faoma labagi khö nawöra[2] Da'a mböröta wa'aso lala wamalalini dozi ni'okhögö, ma ba li si no la'ila niha ya'ia da'ö barter[3] Hiza, ba wamalua da'a, oya zo'amböta. Simane somasi zi samösa niha, oi lö dozi so ba zi samösa niha bö'ö. Tenga ha da'ö, fa'ebua, fa oya zedöna la falalini, lö fagölö-gölö wa'ebua ma fa'abuania. Hiza lala da'a tebai tobali fangazökhi, inönö meluo da'ö ato niha oi ata'u wamalua famalalini ngawalö mbotoŵa me so zangöhörö-hörögö.[4] Lala nitörö famaedo lala da'a ya'ia da'ö tebörögö tumbu zöndra ena'ö so mbotoŵa ni'oguna'ö sitobali fakake ba wowöli ngawalö zoguna.[5] Botoŵa ni'osara'ö meluo da'ö, fakake ma botoŵa si'oi la'ila niha ma na ba li Inggris lamane; generally accepted, so harago, soguna ba wa'auri dozi niha; simane asio si no labali'ö botoŵa fowöli ba Romawi faoma sitobali gazi ba zohalöŵö.[6] Si no lafalua niha Romawi da'ö ofeta ba danö ba Inggris nifotöira ba da'ö ni'oguna'ö irugi ma'ökhö ya'ia da'ö; salary moroi ba ŵa'a li bahasa Latin nitötöira faoma fehede; salarium na la fo'eluaha ia ya'ia da'ö asio.

Botoŵa si sökhi so harago, simane kerang da'a, no irai labali'ö ia fakake wowöli hadia ia fatua lö lahaogö gefe loga.

Hewa'ae fakake fowöli no tefa'aso meluo da'ö, so nasa khönia wa'abasakhi. Ya'ia da'ö ba wotatugöi ha wa'ebua, ha wa'oya na edöna la irö'ö, me lö fataha ara ia.[7]

Aefa da'ö sa'ae ba tohare gefe loga. Kefe loga andre te fa'aso ia si'oföna sibai ba ndröfi si 1000 S. M. ba Tiongkok.[8] Kefe loga la fili sitobali botoŵa fowöli so harago, ba meluo da'ö no sambua fa'omasi niha ba gefe loga andre, me tola ara la'irö'ö niha, ba lö alio tekiko faoma aoha wamindrakö hezoso zomasi la'irö'ö ia niha.[9] Kefe loga sitobali botoŵa ni'oguna'ö na so ni'öli, me no tobönö khönia goi-goi simane tehaogö moroi ba gana'a ba simo.[10] Kefe loga ana'a faoma simo ma latötöi ia meluo da'ö kefe ma uang penuh ba li Inggris la tötöi ia faoma full bodied money. Eluahania, so harago tenga ha moroi ba zi tesura mi sa ba gefe loga, fakake wangahaogö kefe loga da'a no moharago sibai, ba oi tola la irö'ö ia dozi niha sokhö kefe loga andrö, lö famatimba.

Idugu manöi wa'atedou wa'atefuta lala halöŵö niha, so zöndra wa kefe loga si no lahaogö meluo da'ö, lö dozi tola möi fombai lala gowöliŵa niha, me kefe loga andrö no fagambö-gambö, tebai ibönökhi moroi ba wa'ato niha sangoguna'ö ya'ia. Baero da'ö, fangehaogö ya'ia, abua ma'ifu me tehalö moroi ba gana'a faoma simo, irege moroi ba wo'amböta da'a, möi börö wanga'asogö kefe karate.[11] Kefe karate si'oföna sibai la'oguna'ö ba Tiongkok me inötö wamatörö Dinasti Tang.[12] Ba mböröta, kefe karate andre, labali'ö ia famalalini ba wame'e harago ba gana'a ba simo. Ba eluahania wa kefe karate so zawili meluo da'ö, sitobali kakatanga faoma fokhö ana'a ba simo, sitobali girö-girö na la'oguna'ö gana'a andrö ba wa'alio. Ba wa'atedou ginötö aefa da'ö, lö sa'ae la'oguna'ö gana'a fakake wowöli hadia ia, hiza ana'a ha sitobali gade ma ba kakatanga. Na fanukari owöliŵa, mangoguna'ö kefe karate.[11]

Fangoguna'ö Kefe[bulö'ö | bulö’ö kode]

Molo'ö si no la'ila niha sato, kefe andre moguna sitobali dela ba wanga'i si sambua mbotoŵa sedöna omasi i'okhögö samösa niha Bada'a tou so dombua wangoguna'ö kefe, ya'ia da'ö fangoguna'ö Sinduruhu ma fungsi asli faoma fangoguna'ö Onönöta ma fungsi turunan.

Fangoguna'ö Sindruhu (Fungsi Asli)[bulö'ö | bulö’ö kode]

Fangoguna'ö Sindruhu ma Fungsi asli moroi ba gefe ya'ia da'ö so tölu gunania; sara; sitobali fakake wowöli, ma fanukari mbotoŵa somasi niha, dua; sitobali fakake fangerai harago, ba si tölu; sitobali fangirö'ö nilai.

  • Kefe moguna sitobali fakake fowöli; ma alat tukar mazui medium of exchange ba li Inggris, simöi fangaoha ba wamalua fowöli ba famawa mbotoŵa.[13] Niha sedöna mowöli sambua mbotoŵa, lö moguna i'ohe mbotoŵa famagati, hiza i'oguna'ö manö gefe karate molo'ö ha wa'oya, ha wa'abua, mbotoŵa ni'ölinia. Da'a nomöi sambua lala ena'ö lö latohugö wowöli hadia ia mangoguna'ö mbotoŵa.[14]
  • Kefe sitobali fangerai harago ma (berfungsi sebagai satuan hitung) ba li Inggris; (unit of account).[15] Da'ö alua börö me ba gefe so khönia nilai si tola la'erai ba mbotoŵa sedöna la'öli ma la'amawa.[16] Fangerai harago, kefe andre, sambua fakake sangalio inötö ba wamalua fowöli hegöi famawa.
  • Baero da'ö, kefe göi sambua wakake sitola tobali fangirö'ö nilai ma (valuta) me tola la tatugöi sambua harago iada'a ba he dania ba ginötö si so föna. Na samösa niha manema kefe moroi ba mbotoŵa ni'amawania iada'a, hiza kefe andre tola i'irö'ö ba wo wöli botoŵa ba ginötö si so föna.[17] Da'a göi tola lamane kefe andre sambua wakake si tola la'oguna'ö ba investasi, sitola la'irö'ö ba bank ma deposit bank.

Fangoguna'ö Onönöta[bulö'ö | bulö’ö kode]

Ngawalö Gefe[bulö'ö | bulö’ö kode]

Umbu[bulö'ö | bulö’ö kode]

  1. Setiawan, S. (2021). Pengertian Uang, Fungsi dan Menurut Para Ahli, gurupendidikan.co.id, mufaigi 10 Maret 2021
  2. Smith, Yves (2011-08-26). "What is Debt? – An Interview with Economic Anthropologist David Graeber". naked capitalism (ba li Inggris). Mufaigi me 2020-10-22. 
  3. Dalton, George (1982). "Barter". Journal of Economic Issues. 16 (1): 1. 
  4. Chapman, Anne (1980). "Barter As A Universal Mode of Exchange". L'Homee. 20 (3): 37. 
  5. Andrew Beattie. "The History of Money: From Barter to Banknotes". Investopedia (ba li Inggris). Mufaigi me 2020-10-22. 
  6. "How Salt Works". HowStuffWorks (ba li Inggris). 2007-11-27. Mufaigi me 2020-10-22. 
  7. "HISTORY OF MONEY". www.historyworld.net. Mufaigi me 2020-10-22. 
  8. "The History of Money". www.pbs.org (ba li Inggris). Mufaigi me 2020-10-22. 
  9. Rohrig, Brian (2007). The Captivating Chemistry of Coins (PDF). ChemMatters. hlm. 14. 
  10. Head, Barclay V. (1883). "Anciet Greek Coins". American Journal of Numismatics, and Bulletin of the American Numismatic and Archaeological Society. 18 (2): 25. 
  11. 11,0 11,1 Ph. D., History; J. D., University of Washington School of Law; B. A., History. "The Invention of Paper Money in China". ThoughtCo (ba li Inggris). Mufaigi me 2020-10-22. 
  12. "Top 10 Things You Didn't Know About Money - TIME". Time (ba li Inggris). 2009-08-05. ISSN 0040-781X. Mufaigi me 2020-10-22. 
  13. Liputan6.com (2019-08-21). "Fungsi Asli Uang Adalah Sebagai Alat Tukar dan Satuan Hitung". liputan6.com (ba li Indonesia). Mufaigi me 2020-10-01. 
  14. "Money and the Mechanism of Exchange - Online Library of Liberty". oll.libertyfund.org. Mufaigi me 2020-10-22. 
  15. "8 Fungsi Uang dalam Perekonomian, Pahami Jangan Sampai Keliru Halaman 2". merdeka.com (ba li Inggris). Mufaigi me 2020-10-01. 
  16. Boundless (2015). "Functions of Money". Boundless. Archived from the original on 2015-10-18. Mufaigi me 22/10/2020. 
  17. Greco, Thomas (2001-11-01). Money: Understanding and Creating Alternatives to Legal Tender (ba li Inggris). Chelsea Green Publishing. hlm. 28. ISBN 978-1-60358-188-2.