Kawa-kawa

Moroi ba Wikipedia
Kawa-kawa
Rhopalocera Edit nilai pada Wikidata
Taksonomi (id) Ali ba li bö'ö
KerajaanAnimalia
FilumArthropoda
KelasInsecta
OrdoLepidoptera
UpaordoRhopalocera Edit nilai pada Wikidata

Kawa-kawa ya'ia da'ö; urifö sauri sohombo, so'afi, soya la'a-la'a ba so zogini-gini sisökhi wamaigi. Ba Danö Niha, gawa-kawa andre, sambua gurifö saoha te'ila ba newali nomo niha, so ziso ba mbowo mbunga, mazui ha sohombo, sanari ba dalumbanua. Kawa-kawa andre, ba li Indonesia lakaoni ia faoma fanötöi; Kupu-kupu faoma so zanötöi ya'ia; ngengat (rama-rama) nifaogö ba gangolifa serangga sitefarahu ba ordo Lepidoptera, mazui serangga bersayap sisik (lepis, sisik faoma pteron, sayap).

Na la faigi moroi ba wanötöi li Indonesia, nifotöi ngengat andre no lafaogö ia ba gawa-kawa zibongi (kupu-kupu malam) molo'ö inötö wohombonia ba ngawalö zikhala mbotonia. Kawa-kawa sihombo ba zima'ökhö (diurnal), na ngengat sohombo ba zibongi (nokturnal). Na kawa-kawa sito'ölö, na molombase ia, ba i'abe'e'ö gafinia, ifasindro, na gawa-kawa sohombo ba zibongi, fabö'ö ma'ifu, ya'ia da'ö i ebolo'ö gafinia ba lö ifaliŵa-liŵa. Baero da'ö, gawa-kawa andre, no adöni sibai dödö niha wamaigi ya'ia me no mozökhi sibai la'a-la'ania. Na gawa-kawa sohombo ba zibongi, la'a-la'ania lö tara sibai. Hiza, fa'afabö'ö da'a, oya zöndra irege tebai möi gohe-gohe saro ba wombali'ö ya'ia sitobali umbu zinura, da'a molo'ö samareso sifakhai ba wangi'ila. (Van Mastrigt dan Rosariyanto, 2005).

Kawa-kawa faoma ngengat, oya sibai ngawalönia. Ba hulo Jawa faom hulo Bali, no tesura wa so 600 ngawalö gawa-kawa andre. Hiza, na ngawalö ngengat ma gawa-kawa sohombo ba zibongi, lö musura ngawalönia, hiza no la tahö wa so ba ngaotu ngawalönia(Whitten dkk., 1999). Kawa-kawa andre, urifö si lö mamakiko, ba lö fatuo, irege tenga urifö sangusu niha.

Fa'auri Gawa-kawa (Siklus hidup)[bulö'ö | bulö’ö kode]

Kawa-kawa sihombo

Ato niha si farisayo wa fa'auri gawa-kawa andre, lö ara sibai. Sindruhunia, gawa-kawa si no atua, tola auri ba zi samigu ofeta döfi wa'ara, da'a mangawuli moroi ba ngawawa gawa-kawania. Oya spesies ma ngawalö gawa-kawa andre sanörö wenaeta larva sara ma'ifu, ba so zogamö tobali Diapaus-dorman ba ginötö ba wenaeta Kepompong ma pupa mazui ba gadulo, ena'ö tola auri fataha ira ba wa'okafu-kafu.[1]

Kawa-kawa tola mangadulo ha sakali mazui mewulu kali ba zi döfi. Fa'oya zamato gadulo gawa-kawa, tebalazigö ba ginötö salua, simane baŵa wa'okafu-kafu, baŵa wa'aukhu, me gawa-kawa andre auri ia ba ginötö tropis simöi oya mangadulo ia ba zidöfi wa'ara.[2]

Adulo (Telur)[bulö'ö | bulö’ö kode]

Famaigi gawa-kawa moroi föna ba wa'ahatö
Adulo gawa-kawa Ariadne merione

Adulo gawa-kawa andre, tebalugu ia faoma uli berabung sabe'e nitötöi faoma khorion ibalugö faoma fenaeta antililin moroi ba wa'aukhu fatua lö tobali larva numalö ba wa'atedou wa'aurinia.[3], Ero adulo, so khönia dögi-tögi zihulö koro, salösö ba zisambu balö (lö faföfö), ya'ia da'ö; mikropil [3] da'a sitobali lala zinörö sperma falukha ia khö sel telur. Dozi ngawalö gawa-kawa, oi fabö'ö wa'ebua gadulonia, na sikhala gadulonia fagölö ya'ia da'ö; hulö bola mazui ovat.


Umbu[bulö'ö | bulö’ö kode]

  1. Powell, J. A. (1987). "Records of prolonged diapause in Lepidoptera". J. Res. Lepid. 25: 83–109. 
  2. India, a Lifescape: Butterflies of Peninsular India. Hyderabad, India: Universities Press. 2000. hlm. 26–27. ISBN 9788173713545. Mufaigi me 2022-10-16. 
  3. 3,0 3,1 Do Butterflies Bite?: Fascinating Answers to Questions About Butterflies and Moths. Rutgers University Press. 2008. hlm. 61. ISBN 9780813542683.