Gogowaya

Moroi ba Wikipedia
Gogowaya (Enggang,Rangkong)
Rangkong Papan
Klasifikasi ilmiah
Kingdom:
Filum:
Kelas:
Order:
Famili:
Bucerotidae

Genus:
13 genus Lihat teks
Spesies:
59 spesies Lihat teks
Distribusi famili Bucerotidae
Julang Sulawesi ma Rangkong Sulawesi (Rhyticeros cassidix) ba Cagar Alam Gunung Tangkoko Batuangus, Sulawesi Utara.

Gogowaya, sambua gangolifa wofo so'afi, sohombo, sisökhi bu ba li, si no irai auri ba Danö Niha. Gogowaya andre, ba li bö'ö latötöi ia faoma; Rangkong, Enggang, Julang, Kangkareng (bahasa Inggris: Hornbill). Gogowaya andre ya'ia da'ö sambua wofo sanau bawa. Bawa gogowaya ebua ba la'a-la'ania tara nibe'e töi ba wamahaö ma ilmiah ya'ia da'ö; "Buceros" nitöfaigö ba wetaro mbawania so eluaha tandru zawi ma "tanduk sapi" ba li Yunani.

Fofo gogowaya, fao ba ngafu familia Bucerotidae sifao ba zi 59 ngawalö ma spesies. Siŵa ngawalö gogowaya andre, tefa'aso endemik moroi ba Afrika Selatan, ba hiza so 13 ngawalö gogowaya ma Rangkong si so ba Indonesia. Gogowaya tuho gönia ya'ia da'ö bua geu, bayakomo, bögi, te'u, ulö ba ngawalö zohombo sigide-ide.

Famaehagö (Deskripsi)[bulö'ö | bulö’ö kode]

Ba Indonesia, Gogowaya ma sasese lakaoni faoma Enggang ya'ia da'ö fofo sangiagö atua, sebua bawa. Fa'atohare gogowaya andre, oroma ba niha moroi ba ngafo gafi sebua sibai.[1]

Molo'ö sito'ölönia, fofo gogowaya andre, no tola te'ila ngawalönia, ya'ia da'ö moroi ba ha wa'ebua mboto wofo andre. Ngawalö gogowaya sabölö ide-ide ya'ia da'ö nibe'e töi Horizocerus hartlaubi, fa'anau mbotonia so ba zi 32 cm.[2] Spesies gogowaya sabölö ebua ya'ia da'ö Bucorvus leadbeateri fa'abuania ikhamö ba zi 3,77 kg irugi 6,3 kg ba fa'ebolo gafinia na'i'ebolo'ö so ba zi 180 cm.[3]

Spesies bö'ö sebua ya'ia da'ö; Bucorvus leadbeateri, ikhamö 130 cm, simanö göi; Bucorvus abyssinicus, gogowaya papan ma Rangkong Papan (Buceros bicornis) ba, sanau boto moroi ba ngawalö gogowaya (töra 150 cm me i'onia manganau) ya'ia da'ö gogowaya gading ma Rangkong Gading ma Rhinoplax vigil.[2][4] Heŵa'ae, ba zi lö ara sibai wa Bucorvus no lafasafi moroi ba ngafu famili Bucerotidae ba tefangamöi ngambatö sibohou ya'ia famili Bucorvidae ba ndröfi si 2013.[5]

Silatao gogowaya andre, botonia abölö ebua moroi ba gogowaya sihene. Hiza, fenaeta dimorfisme seksual no oi fabö'ö-bö'ö, simane, tefaigi moroi ba wa'afabö'ö wa'abua mboto, si no la'ila niha wa massa mboto zilatao ba sihene gogowaya so ba zi 1-17%, ba hiza ngawalönia so ba zi 8-30% na fa'anau mbawania ba 1-21% gafinia.[2]

Fozawili Gogowaya (Distribusi dan Habitat)[bulö'ö | bulö’ö kode]

Famili Bucerotidae so ba zi 59 spesies sauri irugi ma'ökhö ba tola manö oi fabali molo'ö fetaro zinata mbotonia. Fozawili wofo gogowaya andre ya'ia da'ö ba danö Afrika Sub-Sahara faoma ba India numalö ba Filipina faoma Solomon, ba hiza löhadöi genus si tesöndra ba Afrika faoma Asia. No lasöndra so 24 spesies ba Afrika, 13 bagotaluania ya'ia da'ö fofo moroi ba gatua, hiza tenga ha da'ö moroi ba danö si lö hadöi eu, ba simanö göi ba gatua satua eu.[2]

No lasöndra 10 ngawalö gogowaya ba India, 9 spesies ba zifasui India, ba 1 spesies zi tesöndra ba Sri Lanka.

Na tefaigi moroi ba Yayasan Rangkong Indonesia, so 13 spesies gogowaya ba Indonesia, 9 ngawalö si so ba Sumatera, ba tanöbö'önia tesöndra ba Sumba, Sulawesi, Papua, faoma Kalimantan. Kalimantan faoma Sumatera gogowayania fagölö, ha Rangkong Papan lö tesöndra ba da'ö.[6]

Umbu[bulö’ö kode]

  1. Eaton, James A. (2016). Birds of the Indonesian archipelago : Greater Sundas and Wallacea. Bas van Balen, Nicholas Brickle, Frank E. Rheindt, Richard Allen, Norman Arlott, Hilary Burn (edisi ke-First edition: November 2016). Barcelona. ISBN 978-84-941892-6-5. OCLC 965193483. 
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 Handbook of the birds of the world. Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal, José. Cabot. Barcelona: Lynx Edicions. ©1992-©2013. ISBN 84-87334-10-5. OCLC 861071869. 
  3. CRC handbook of avian body masses. John B. Dunning (edisi ke-2nd ed). Boca Raton: CRC Press. 2008. ISBN 978-1-4200-6444-5. OCLC 144331624. 
  4. MacKinnon, John Ramsay (1993). A field guide to the birds of Borneo, Sumatra, Java, and Bali, the Greater Sunda Islands. Karen Phillipps. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-854035-3. OCLC 26542511. 
  5. Gonzalez, Juan-Carlos T.; Sheldon, Ben C.; Collar, Nigel J.; Tobias, Joseph A. (2013-05-01). "A comprehensive molecular phylogeny for the hornbills (Aves: Bucerotidae)". Molecular Phylogenetics and Evolution (ba li Inggris). 67 (2): 468–483. doi:10.1016/j.ympev.2013.02.012. ISSN 1055-7903. 
  6. "Rangkong Indonesia - Enggang di Indonesia". rangkong.org. Mufaigi me 2022-08-16.