Buwu
Buwu ya'ia da'ö töi wama'ala ösi nidanö simane uro, baeŵa, hambae ma zui i'a nifazökhi moroi ba lewuö, lafo'ono ia ena'ö lö möi baero gahulua. Buwu ba wanötöi ba li bö'ö, simane; ba li Indonesia latötöi; bubu, ba wehede Banyumasan, ba wehede li Jawa ya'ia da'ö: wuwu, ba li Sunda: ya'ia da'ö; buwu. Hiza tenga ha ba Danö Niha wanötöi buwu andre, ba wehede li Sunda, fagölö wanötöi ba fanura, ya'ia da'ö; buwu. Fangahaogö buwu andre, tenga ha moroi ba lewuö, so göi ni fatali moroi ba zinali saro, ba duhö-duhönia, tola la'oguna'ö zole mbanio.[1]
Buwu andre no la'ila niha ba zi sagörö Indonesia. So zanötöi faoma fehede lukah ya'ia da'ö ba li Minangkabau faoma Suku Kubu. Lukah gilo, ba kesenian tradisional la'oniha-niha ba tola maliŵa molo'ö fa'afarisayo niha ba da'ö sifao wanötöi fangandrö ma mantera moroi khö zi samösa niha nifotöi pawang.[2]
Lala wamazökhi mbuwu[bulö'ö | bulö’ö kode]
Famazökhi buwu no oya sibai, so zi öfa sagi, trapesium, silinder, lonjong, ba so göi zowulo-wulo zihulö rudal, famazökhi zihulö silinder, ma hulö kerucut, nifazökhi moroi ba ngawalö bahan, so moroi ba mbana, kaŵe, ue ba simanö göi moroi ba lewuö. Sito'ölönia ba wangahaogö buwu andre, lahaogö nifaudugö ha wa'ebua zedöna lafa'u'u ngawalö nösi nidanö.
Ngawalö mbuwu[bulö'ö | bulö’ö kode]
Ngawalö mbuwu na lafaigi moroi ba lala wangoguna'ö ya'ia la bagi ba zi dombua ngawalö ya'ia da'ö;
Buwu Tradisional[bulö'ö | bulö’ö kode]
Buwu ba Danö Niha, lö taya irugi ma'ökhö. Sambua lala wama'ala ösi nidanö si no ara la'ila niha ba Danö Niha. Buwu ba Danö Niha, oya la be'e ba mbombo, ma ba nuo nidanö side-ide. Lala wamasa ya'ia, la faudugö ba zoya kara, ba zi so idanö ma'ifu, ba labalugö ia faoma mbulu ndru'u ena'ö lö oroma ba zanörö ngai nahiania. Ösi nidanö sasese alau ba mbuwu ba Danö Niha, ya'ia da'ö uro, baeŵa, ba itaria so gi'a faoma hambae. Lakhönia, la bogö mbanua, ba labe'e bakha ba mbuwu. Mahemolu mbanua, ba awena la bokai mbuwu andrö.
Buwu Zifagai ma Nelayan[bulö'ö | bulö’ö kode]
Buwu zifagai, ya'ia da'ö buwu ni'oguna'ö ba wama'ala i'a si so ba nasi, ba nidanö sebua. Ba hiza ngawalö mbuwu da'a oya molo'ö fangoguna'ö ya'ia. Ba da'a so ngawalö mbuwu sasese la'oguna'ö sifagai ba nasi ya'ia da'ö simane:
- Buwu sitelömö ba narö nasi ma ba li Indonesia ia lamane Bubu dasar (Ground Fish Pots).
Buwu da'a sambua wakake wama'ala i'a nibe'e ba doyo namö ma nilömö barö nidanö ia. Fa'ebuania oya ngawalö, so zebua ba so göi zide-ide, molo'ö zomasi niha sifagai. Na side-idenia fa'ebuania ya'ia da'ö fa'anau irugi 1 m, fa'ebolo so ba zi 50–75 cm, fa'alaŵa ba zi 25–30 cm. na buwu sebua fa'anaunia ikhamö 3, 5 m, fa'ebolo 2 m, fa'alaŵa 75–100 cm. I'a sasese tefa'ala ba mbuwu nibe'e ba doyo namö ma nilömö, ya'ia da'ö simane uro sebua (udang mutu baik), zihulö Kwe (Caranx spp), Baronang (Siganus spp), Kerapu (Epinephelus spp), Kakap (Lutjanus spp), kakatua (Scarus spp), Sa'usö i'o ma Ekor kuning (Caeslo spp), I'a sotöi Kaji (Diagramma spp), Lencam (Lethrinus spp), uro penaeld, uro barong, hambae, hambae sebua (rajungan), ba tanöbö'önia.
- Buwu solaya ba dete nidanö ma Bubu apung (Floating Fish Pots).
Buwu solaya ba dete nidanö andre ni'odödögö nifetaro ba dete nidanö. Buwu da'a, tatu manö fabö'ö ira moroi ba mbuwu nihanigö ba doyo namö. Buwu solaya andre, lahaogö ia moroi ba lewuö nizaraini, ba lafo'ono bakha ia ena'ö i'a te'u'u. I'a si tola tefa'u'u na lafake mbuwu da'a simane i'a; pelagik, ya'ia da'ö i'a tembang, japuh, julung-julung, torani, kembung, selar, ba tanöbö'önia. Hiza na lafasa mbuwu andre, ba tola lafake dundraha ba laböbö ena'ö lö ahani, ba la sao ia fa'anau zinali 1,5 moroi wa'abakha nidanö.
- Buwu nihanigö ma Bubu hanyut (Drifting Fish Pots).
- Buwu jermal
- Buwu ambai
- Buwu apolo
Umbu[bulö'ö | bulö’ö kode]
- ↑ umumnya bubu tradisional berbentuk seperti bentuk rudal
- ↑ Febrianti -. "Lukah Gilo dan roh yang marah". Lokadata.ID (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2020-11-30.