Arabia Föna We'aso Islam

Moroi ba Wikipedia
Gambara nahia oi soi si so ba Arabia ambö töra döfi 600 Masehi

Arabia föna we'aso Islam (Li Arabia: شبه الجزيرة العربية قبل الإسلام) ya'ia da'ö waö-waö danö Arabia ba ginötö föna wa'atohare Islam.[1]

Ngawalö soi[bulö'ö | bulö’ö kode]

Angolita[bulö'ö | bulö’ö kode]

No oya soi si toröi ba danö Arabia me luo föna. Angolitania simane da'a tou.

Ba gotalua fefu soi andrö, so sambua soi sotöi Quraisy. Molo'ö nidunö-dunö, niha Quraisy no niha saoha manolo si numana, si no ibe duma-duma salaŵa mbanuara samösa sotöi Hasyim.

Hada[bulö'ö | bulö’ö kode]

Fangowai[bulö'ö | bulö’ö kode]

Na falukha ndra niha Arabia ba no to'ölö wa la'owai nawöra faoma hayyâka Allâh (eluahania ya i'orifi ndra'ugö Lowalangi) ma zui laŵa'ö hayyâka ba la faogö wanötöi döi lowalangi nifosumangera. So göi wangowai ni'oguna'ö molo'ö ginötö ba zi ma'ökhö.

Inötö Fangowai Eluaha
Khö samösa niha Na töra samösa niha
Si hulö wongi an'ama shabâhan an'amû shabâhan Ohahau ba zi hulö wongi
amma shabâhan 'ammû shabâhan
Tanö owi an'ama masâ'an an'amû masâ'an Ohahau ba zi tanö owi
'amma masâ'an 'ammû masâ'an

Lalau göi fara'u tanga faoma tanga kambera, heŵa'ae itaria la'oguna'ö dombua manö danga. Na ara awena falukha ira ma na awena tohare moroi ba nahia saröu ba latalagui nawöra si tobali tandra wa'omuso dödöra.[2]

Nukha[bulö'ö | bulö’ö kode]

Fabö'ö-bö'ö nukha ni'oguna'ö niha Arabia me luo da'ö, molo'ö somasi zamösana ma zui molo'ö niha sato ma zui nahia toröi ira. To'ölö wa la'oguna'ö nukha ni'öli moroi ba mbanua bö'ö. Ya'ira satua-tua ma zui sama'ele'ö ba la'owaru nukha si lö ngawalö motif, ba to'ölö wa niha si so fa'atua-tua mangowaru uli gurifö.

So göi nukha khö ndra alawe.[3] Ba mbanua Hijaz so nifotöi al-musâtiq, ya'ia da'ö baru sebua sanau ta'io moroi ba guli gurifö.

So dombua ngawalö nukha, so nitaba ba so göi zi lö mutaba. Nukha nitaba ya'ia zimane baru kameza, baru sebua ba saraeŵa. Nukha si lö mutaba ya'ia zimane lembe, falika, ba tanö bö'önia.[4]

Balu högö moroi ba nukha ma kofia[bulö'ö | bulö’ö kode]

Simanö göi mbalu högö ni'oguna'ö niha Arabia no oi fabö'ö-bö'ö molo'ö mbanua heza moroi ira. Molo'ö si to'ölö khöra, abölö molakhömi niha na i'oguna'ö mbalu högö. Na samösa niha tobali satua mbanua ba la'amualagö khönia mbalu högö soyo. So sambua wehede, "So öfa ngawalö zamabö'öni niha Arabia moroi ba soi bö'ö: balu högö si no tobali takulania, baluse si no tobali solumö'ö ya'ia, perisai adalah pertahanannya, gari si no tobali öli khönia ba ngawua wehede si no tobali sanolo khönia." Nukha mbalu högö ndra salaŵa no moroi ba nukha si sökhi. Na niha sato awö ndra niha si numana la'oguna'ö mbalu högö moroi ba nukha si fagölö manö. Börö me balu högö andrö no tobali tandra mbosi ba tandra wa'amokhö zangoguna'ö ya'ia, andrö wa la'aekhugö walelesa ba mbalu högö zangoguna'ö ya'ia na la'oroma'ö wönu dödöra niha bö'ö.[5]

Badagahe[bulö'ö | bulö’ö kode]

Niha so'okhöta moroi ba Mekkah ba moroi ba Yatsrib la'oguna'ö zandrala si baga-baga ni'öli moroi ba mbanua bö'ö. Merek zandrala sabölö lagohi niha ya'ia da'ö Hadhramaut.[3] So göi khöra mbadagahe, ba hiza abölö alaŵa mbosi zandrala moroi ba mbosi mbadagahe.

Sandrala ba badagahe lafazökhi moroi ba guli gurifö si no te'alösö'ö, ba so göi nifazökhi moroi ba guli zawi. La'oguna'ö göi zandrala bakha ba gamaedola.[6]

Umbu[bulö'ö | bulö’ö kode]

  1. Ali, Jawwad (2019) [1956-1960]. Kurnianto, Fajar, ed. كتاب المفصل في تاريخ العرب قبل الإسلام Sejarah Arab Sebelum Islam–Buku 5: Politik, Hukum, dan Tata Pemerintahan Archived 2020-08-08 at the Wayback Machine. Ni'ali Ali, Jamaluddin M.; Hendiko, Jemmy. Tangerang: PT Pustaka Alvabet. ISBN 978-602-6577-28-3.
  2. Ali, Jawwad (2019), nga'örö 16.
  3. 3,0 3,1 Ali, Jawwad (2019), nga'örö 30.
  4. Ali, Jawwad (2019), nga'örö 33.
  5. Ali, Jawwad (2019), nga'örö 30-31.
  6. Ali, Jawwad (2019), nga'örö 139-140.