Sifabö'ö ba gotalua wamulö'ö "Fanari"

Moroi ba Wikipedia
Konten dihapus Konten ditambahkan
i mangatulö'ö gohe-gohe > umbu
Fonönö ba zima'ifu
Khoi-khoi 5 Khoi-khoi 5
== Töi Wanari ==
== Töi Wanari ==


* [[Berkas:Tari Moyo Nias Sumatra Utara IMG 8202.jpg|thumb|Tari Tradisional yaitu Tari Moyo dari Nias, Propinsi Sumatra Utara]]'''Fanari Moyo''' (''Tari Elang'') : ''Tari'' [[Moyo]] andre ba danö niha no sambua fanari sisökhi sibai sino tehöngö ba zifasui tanö niha ba he göi baero danö niha. Ba sito'ölönia fanari [[moyo]] andre ba lalau ma samalua ya'ia ira alawe. Lala wamaluara fanari, simane moyo ifangafo gafinia, ba no sökhi sibai na tafaigi yamendrua wamalua ya'ia endro-endronga, adöni dödö niha ba wamaigi. Fanari moyo andre ba sambua tandra wa [[Ono Niha|ono niha]] yaia da'ö niha satarö tödö ma saro huku. Sito'ölö nia fanari moyo lafalua ba ginötö fatua lö labörötaigö sambua gangowuloa ba so göi zolau ba gafuriata nano awai gangowuloa.
* [[Berkas:Tari Moyo Nias Sumatra Utara IMG 8202.jpg|thumb|Tari Tradisional yaitu Tari Moyo dari Nias, Propinsi Sumatra Utara]]'''Fanari Moyo''' (''Tari Elang'') : ''Tari'' [[Moyo]] andre ba danö niha no sambua fanari sisökhi sibai sino tehöngö ba zifasui tanö niha ba he göi baero danö niha. Ba sito'ölönia fanari [[moyo]] andre ba lalau ma samalua ya'ia darua niha ira alawe. Lala wamaluara fanari, simane moyo ifangafo-ngafo gafinia, ba itaria ifanaere ia, ba no sökhi sibai na tafaigi yamendrua wamalua ya'ia endro-endronga sifao wamözi göndra, aramba, ba faritia, adöni dödö niha ba wamaigi. Fanari moyo andre ba sambua tandra wa [[Ono Niha|ono niha]] yaia da'ö niha satarö tödö ma saro huku. Sito'ölö nia fanari moyo lafalua ba ginötö walöwa (''pesta pernikahan'') ma zui fatua lö labörötaigö sambua gangowuloa fa'omuso dödö ba so göi zolau ba gafuriata nano awai gangowuloa wa'omuso dödö.


* [[Berkas:Nia-maena.jpg|thumb|Maena adalah sebuah tari tradisional pada acara pernikahan di Kepulauan Nias, Sumatra Utara]]'''Maena''', famaena : Fanari simane [[Wt/nia/maena|maena]] andre, ya'ia da'ö sambua fanari nifalua tenga ha samösa, lafalua ba wa'ato niha. La fa'anö nahia, ira alawe ba ira matua. Sito'ölö nia fatua lö famaena ba lalau ua [[Amaedola|gamaedola]] sitobali famokai ya'ia, ba amaedola la faudugu hadia gangowuloa nia. Maena, so lala li ma note zinunö. So zanutunö maena, ba niha sato sifamaena latema'ö döi maena. Maena sambua [[fakake]] simöi fama'ema hadöi nösi dödö ba latandrösaigö ba da'ö.
* [[Berkas:Nia-maena.jpg|thumb|Maena adalah sebuah tari tradisional pada acara pernikahan di Kepulauan Nias, Sumatra Utara]]'''Maena''', famaena : Fanari simane [[Wt/nia/maena|maena]] andre, ya'ia da'ö sambua fanari nifalua zato tenga ha samösa, lafalua ba wa'ato niha. La fa'oli nahia nifo'otalua (''baris berjarak''), toföfö ndra alawe ba ira matua. Sito'ölö nia fatua lö/ba na no aefa famaena ba lahöli ua, imane sondrönia'ö "Höli wanguhugö ba ono maena si lö atoto...!" latema sato "Hu...!!!" ba lalau liwa liwa ira alawe "Hiii hiii...!". ba sogöi zamalua wolau [[Amaedola|gamaedola]] na no lahöli sitobali famokai ya'ia, ba amaedola nifaehagö sifaudugu hadia gangowuloa wa'omuso dödö nifalua. Maena, so oya lala li ma note zinunö ba wanutunö ba ba wama'ema/fanehe ya'ia. So zanutunö maena nifotöi "Ere Maena", ba niha sato sifamaena latema'ö/latehe döi maena. Maena sambua lala ba wamaehagö ma ba wama'ema hadia simöi nösi dödö ni tandrösaigö ba dome mazui ba zowatö.
* [[Berkas:Tari Perang Nias 3.jpg|thumb|Tari Perang Nias, atau disebut Fatele]]'''Fatele''' (''Tari Perang'') : Fatele sambua fanari fasuwöta sitehöngö ba zisagörö uli danö, sionarai ma sitehöngö sibai gamaudu raya ba Nias Selatan. Famalua fatele-sa andre, ba wame'e gambara ba khöda samaigi hewisa wa'abölö nono niha ba wolaŵa udu ba bawanuwö sifa'udu. Fakake no hulö zimöi [[fasuwö]] ba wolaŵa udu.
* [[Berkas:Tari Perang Nias 3.jpg|thumb|Tari Perang Nias, atau disebut Fatele]]'''Fatele''' (''Tari Perang'') : Fatele sambua fanari fasuwöta sitehöngö ba zisagörö uli danö, sionarai ma sitehöngö sibai gamaudu raya ba Nias Selatan. Famalua fatele-sa andre, ba wame'e gambara ba khöda samaigi hewisa wa'abölö nono niha ba wolaŵa udu ba bawanuwö sifa'udu. La'ogu8naö fakake no hulö zimöi [[fasuwö]] ba wolaŵa udu, simane toho/burusa, baluse, gari ba tanöbö'önia.
*'''Hiŵö''', folau hiŵö : Folau hiŵö andre, ya'ia da'ö sambua fanari nifalua ndraono matua si hino döla tenga ha samösa, silö'ö-lö'önia mato dawalu irugi dua wulu a'öfa niha. Famalua hiŵö ya'ia da'ö tanö föna so zondrönia'ö ba la fatohu ira mifuri sato. Fatua lö labörögö ba lahöli ua, imane sondrönia'ö "Höli wanguhugö ba onomatua solau hiŵö...!" latema sato "Hu...!!!". Awena labörögö wo mbörö tanö ba labuaö gahe miföna sifao wohole'ö ba gabera ba lahole'ö ba gambölö (irege ngenolira wofanö no fatohu ba no ahiŵö-hiŵö) sökhi sibai bawamalua hiŵö irege adöni dödö niha samaigi. Sondrönia'ö imane: "Hiŵö-hiŵö...!", sato: "He ha...!", sondrönia'ö" "Heŵa-heŵa...!", sato: "He ha...!" ba tefatohu wanutunö ba fanehe, nifalali-lali. Hiŵö, sito'ölönia lafalua ia ira onomatua Nuwu na awena ofeta ira larugi dalu golayama, fatua lö möi ira yomo ba nomo zowatö. Ba itaria göi ba ginötö ia da'a, folau Hiŵö andre lafalua ia ba wamaondragö dome nifosumange na tefalua gomusola dödö ba mbanua, simane ba wamaondragö na möi/natohare ndra samatörö (''Bupati/Walikota, Gubernur, Menteri, Presiden, dll.'') ba tanöbö'önia.
*'''Folaya''', Molaya : Folaya andre, ya'ia da'ö sambua fanari nifalua ndramatua nuwu ma sibaya (''paman'') so zondrönia'ö ma "Ere Wolaya" sifao sato. Sito'ölöni tefalua wolaya yomo ba nomo khö zamalua falöwa ma samalua owasa. Lafa'oli ira ni'ogaolo, ba so göi zamakhai tanga. Fatua lö labörögö ba lahöli ua, imane sondrönia'ö "Höli wanguhugö ba onomatua nuwu si lö atoto...!" latema sato "Hu...!!!". Awena labörögö wo mbörö zalo/mbatö ba lafazaule gahe wolaya sifao taelu famageha mboto. Sondrönia'ö imane: "Ae ba da talu molaya kaa...!", sato: "He he...!", sondrönia'ö" "Molaya'ita manarikhi...!", sato: "He he...!" ba tefatohu wanutunö ba fanehe, nifalali-lali.
* '''Famanu-manu''' (''Tari Perang'') : Famanu-manu andre, amatohula moroi ba watelesa. Famanu-manu, no sambua fanari fangasiwaisi moroi ba watelesa. Ba famanu-manu, ba wangombakha wa udu no tekalaisi.
* '''Famanu-manu''' (''Tari Perang'') : Famanu-manu andre, amatohula moroi ba watelesa. Famanu-manu, no sambua fanari fangasiwaisi moroi ba watelesa. Ba famanu-manu, ba wangombakha wa udu no tekalaisi.



Famulö'ö molo'ö 29 November 2021 12.20


Manari, fanari, wanari ba wanötöi gamaudu yöu, ba li Indonesia latötöi ia Menari ba danö niha fanari andre ba nosambua fondröni dödö niha samena morugi tanö niha ba wa'asökhi hewisa wamageha boto sifao sinunö, hugö-hugö ba wa'asökhi ba wamaigi-maigi. Bada'a tou ba so döi töi wanari si so ba danö niha.[1]

Töi Wanari

  • Berkas:Tari Moyo Nias Sumatra Utara IMG 8202.jpg
    Tari Tradisional yaitu Tari Moyo dari Nias, Propinsi Sumatra Utara
    Fanari Moyo (Tari Elang) : Tari Moyo andre ba danö niha no sambua fanari sisökhi sibai sino tehöngö ba zifasui tanö niha ba he göi baero danö niha. Ba sito'ölönia fanari moyo andre ba lalau ma samalua ya'ia darua niha ira alawe. Lala wamaluara fanari, simane moyo ifangafo-ngafo gafinia, ba itaria ifanaere ia, ba no sökhi sibai na tafaigi yamendrua wamalua ya'ia endro-endronga sifao wamözi göndra, aramba, ba faritia, adöni dödö niha ba wamaigi. Fanari moyo andre ba sambua tandra wa ono niha yaia da'ö niha satarö tödö ma saro huku. Sito'ölö nia fanari moyo lafalua ba ginötö walöwa (pesta pernikahan) ma zui fatua lö labörötaigö sambua gangowuloa fa'omuso dödö ba so göi zolau ba gafuriata nano awai gangowuloa wa'omuso dödö.
  • Maena adalah sebuah tari tradisional pada acara pernikahan di Kepulauan Nias, Sumatra Utara
    Maena, famaena : Fanari simane maena andre, ya'ia da'ö sambua fanari nifalua zato tenga ha samösa, lafalua ba wa'ato niha. La fa'oli nahia nifo'otalua (baris berjarak), toföfö ndra alawe ba ira matua. Sito'ölö nia fatua lö/ba na no aefa famaena ba lahöli ua, imane sondrönia'ö "Höli wanguhugö ba ono maena si lö atoto...!" latema sato "Hu...!!!" ba lalau liwa liwa ira alawe "Hiii hiii...!". ba sogöi zamalua wolau gamaedola na no lahöli sitobali famokai ya'ia, ba amaedola nifaehagö sifaudugu hadia gangowuloa wa'omuso dödö nifalua. Maena, so oya lala li ma note zinunö ba wanutunö ba ba wama'ema/fanehe ya'ia. So zanutunö maena nifotöi "Ere Maena", ba niha sato sifamaena latema'ö/latehe döi maena. Maena sambua lala ba wamaehagö ma ba wama'ema hadia simöi nösi dödö ni tandrösaigö ba dome mazui ba zowatö.
  • Tari Perang Nias, atau disebut Fatele
    Fatele (Tari Perang) : Fatele sambua fanari fasuwöta sitehöngö ba zisagörö uli danö, sionarai ma sitehöngö sibai gamaudu raya ba Nias Selatan. Famalua fatele-sa andre, ba wame'e gambara ba khöda samaigi hewisa wa'abölö nono niha ba wolaŵa udu ba bawanuwö sifa'udu. La'ogu8naö fakake no hulö zimöi fasuwö ba wolaŵa udu, simane toho/burusa, baluse, gari ba tanöbö'önia.
  • Hiŵö, folau hiŵö : Folau hiŵö andre, ya'ia da'ö sambua fanari nifalua ndraono matua si hino döla tenga ha samösa, silö'ö-lö'önia mato dawalu irugi dua wulu a'öfa niha. Famalua hiŵö ya'ia da'ö tanö föna so zondrönia'ö ba la fatohu ira mifuri sato. Fatua lö labörögö ba lahöli ua, imane sondrönia'ö "Höli wanguhugö ba onomatua solau hiŵö...!" latema sato "Hu...!!!". Awena labörögö wo mbörö tanö ba labuaö gahe miföna sifao wohole'ö ba gabera ba lahole'ö ba gambölö (irege ngenolira wofanö no fatohu ba no ahiŵö-hiŵö) sökhi sibai bawamalua hiŵö irege adöni dödö niha samaigi. Sondrönia'ö imane: "Hiŵö-hiŵö...!", sato: "He ha...!", sondrönia'ö" "Heŵa-heŵa...!", sato: "He ha...!" ba tefatohu wanutunö ba fanehe, nifalali-lali. Hiŵö, sito'ölönia lafalua ia ira onomatua Nuwu na awena ofeta ira larugi dalu golayama, fatua lö möi ira yomo ba nomo zowatö. Ba itaria göi ba ginötö ia da'a, folau Hiŵö andre lafalua ia ba wamaondragö dome nifosumange na tefalua gomusola dödö ba mbanua, simane ba wamaondragö na möi/natohare ndra samatörö (Bupati/Walikota, Gubernur, Menteri, Presiden, dll.) ba tanöbö'önia.
  • Folaya, Molaya : Folaya andre, ya'ia da'ö sambua fanari nifalua ndramatua nuwu ma sibaya (paman) so zondrönia'ö ma "Ere Wolaya" sifao sato. Sito'ölöni tefalua wolaya yomo ba nomo khö zamalua falöwa ma samalua owasa. Lafa'oli ira ni'ogaolo, ba so göi zamakhai tanga. Fatua lö labörögö ba lahöli ua, imane sondrönia'ö "Höli wanguhugö ba onomatua nuwu si lö atoto...!" latema sato "Hu...!!!". Awena labörögö wo mbörö zalo/mbatö ba lafazaule gahe wolaya sifao taelu famageha mboto. Sondrönia'ö imane: "Ae ba da talu molaya kaa...!", sato: "He he...!", sondrönia'ö" "Molaya'ita manarikhi...!", sato: "He he...!" ba tefatohu wanutunö ba fanehe, nifalali-lali.
  • Famanu-manu (Tari Perang) : Famanu-manu andre, amatohula moroi ba watelesa. Famanu-manu, no sambua fanari fangasiwaisi moroi ba watelesa. Ba famanu-manu, ba wangombakha wa udu no tekalaisi.

Naha Wanari Maena

Manari, fanari, wanari Maena, ba danö niha famalua fanari tenga ero nahia. Simane maena, tefalua ia ba walöŵa. Lala wamalua ya'ia so zanötöi / sanutunö maena, ba so nono maena, ma niha si famaena. Maena andre no göi la osisi'ö ma la'alui hewisa si'ai mege mbörönia (ba li Indonesia : diteliti) ya'ira si so ba naha wamahaö. Töi (syair) maena, la tandrösaigö ba lala waö-waö zi dombua ngambatö samalua falöŵa. Fefu nifaehagö oi amaedola (pantun).[2]

Naha Wanari Fatele

Fanari Fatele, no sa'ae la'ila niha ba zi sagörö uli danö. Fatele ma latötöi ba li Indonesia : Tari Perang. Fanari Fatele, asese lafalua ba naha gangowuloa sebua simane fisita Ya'ahowu ba angowuloa segebua tanö bö'ö solohe töi danö niha. Fatele, tandra wahasara dödö ba wangombakha ba niha sato hewisa lakhömi wahasara dödö ba wolaŵa udu. Ba wamalua fatelesa ba la'ohe doho, baluse. [3]

Umbu

  1. Museum Pusaka Nias, "Tarian dan Musik Nias"
  2. Tampubolon,Cathrina S (2014). "Maena Pada Upacara Falöŵa di Õri Laraga Kota Gunungsitoli"
  3. Bambang.S (9 Agustus 2019). "Tokoh: Syair Tari Perang Nias berisi nilai solidaritas" AntaraNews.Com