Molöwö

Moroi ba Wikipedia


Ba Danö Niha no sambua soi si so ba gaekhula hulo Sumatra, sino tehöngö wa abe'e huku hada sino larorogö ira ono mbanuania. Huku hada andre, lamane ba gamaedola ba da'ö : "Hönö mböwö no awai, hönö mböwö no tosai" eluahania wa'oya hada nifalua ba wa'auri sero ma'ökhö dozi niha si so ba Danö Niha. Ba wongambatö ba no lafazaumba wangombakha hadia manö zilö tola lö'ö lafalua dozi sifakhai ma samalua fongambatö. Bosi lala nitörö tenga somasi dödö wamalua ya'ia no oi so goi-goi sifaoma la'ila dozi sifakhai ba wabanuasa. Hiza dozi ono niha he si so ba danö wangarato ba yamendrua sa'ae zitoröi ba Danö Niha, no labe'e ba mbörö dödöra fefu goi-goi da'ö. Simane folöwö ma halöŵöa sanandrösa fe'amöi ba zitenga bö'ö. Molöŵö ya'ia da'ö fasumangeta ba zitenga bö'ö, hewisa lala wamalua ya'ia, tola te'ila ba da'a tou :

Molöwö so hauga ngawalö[bulö'ö | bulö’ö kode]

  • Molöwö fakhe sawuyu, meföna ba zisambua ngambatö na no awai wamasi fakhe (Li Indonesia panen padi) ba laza, ba nowi ma sabe'e tanö, yamendrua manö na oya/falawu mbua wakhe si no mubasi, ba börö wa'omuso dödö molöwö möi manörö wangombakha khö Ama/Ina Matua, khö Zibaya, khö Dua/Awe, ba tanöbö'önia wa no mamasi ira.
  • Molöwö ba wa'atumbu ndraono, sito'ölönia ba Danö Niha na no tumbu ndraono ba zisambua fongambatö, ba lafanörö möi khö Ana/Ina Matua lafotöi ia ba Huku Hada Laraga "Mangai Bowoa". Ba silö tola lö'ö la'ohe golöwöta/molöwö.
  • Molöwö ba wamatö/wame tandra mböwö, na no famatua niha meföna ba Danö Niha ba so gangolifa lala halöwö nifalua fatua lö falöwa (molo'ö Huku Hada Laraga) Möi zatua nono matua sifao si'o/halöluo ba nomo zatua nono alawe, ba wangosaraö ha wa'ebua ha wa'ide-ide mböwö ma lafotöi ia "noro bazima'ö-ma'ökhö". Ba silö tola lö'ö la'ohe golöwöta/molöwö.
  • Molöwö ba wangohorigö wame böwö, na no aefa mube dandra mböwö, ba fanetenia "wangohorigö wame böwö" ya'ia da'ö angolifa lala halöwö nifalua fatua lö falöwa (molo'ö Huku Hada Laraga) Möi zatua nono matua sifao si'o/halöluo ba nomo zatua nono alawe, ba wangohorigö wame böwö (simane ana'a/kefe) böwö. Ba silö tola lö'ö la'ohe golöwöta/molöwö.
  • Molöwö ba Wanunu manu, Fangohori halöwö/fazazita, na no muhorigö wame böwö, ba angolifa lala halöwö nifalua fatua lö falöwa (molo'ö Huku Hada Laraga) ya'ia da'ö "Fanunu manu, Fangohori halöwö/Fazazita". Ba silö tola lö'ö la'ohe golöwöta/molöwö Dome, lamane "siföfö wangandrö".
  • Molöwö ba Wolau Bawi, ma'ökhö fatua lö falöwa (molo'ö Huku Hada Laraga) halöwö nifalua ya'ia da'ö "Folau Bawi" ma "Folohe Bawi Böwö". Ba silö tola lö'ö la'ohe golöwöta/molöwö Dome, lamane "Suru Duo".
  • Molöwö ba Wame Gö, na no aefa falöwa (molo'ö Huku Hada Laraga) ba halöwö nifalua ya'ia da'ö "Fame Gö" nifalua Nina So'ono khö Ni'owalu sifao ndra Kala'edonia, Ono'alawenia, ba ira talifusö tanöbö'ö. Ba silö tola lö'ö la'ohe golöwöta/molöwö Dome, lamane "Mbaya-mbaya Wakhe".
  • Molöwö ba Wangotome'ö, meföna sito'ölönia ba Danö Niha na so zatua baomo sino ara ba wökhö fa'atua, ba fefu ndraononia he siso bangainia yamendrua manö zi no mongambatö, ba simanö göi onombene'önia lafalua wangandrö howu-howu zatuara. Ero sambua ngambatö ba la'ohe golöwöta/molöwö onombawi sifao fakhe safusi lafolakhö zatua sofökhö ba wangandrö howu-howu.
  • Ba tanöbö'önia.

Waö-waö[bulö'ö | bulö’ö kode]

Molöwö, no huku sisökhi nifalua ndra satua meföna ba tobali ia duma-duma ondröita ndra satua ba ndraono sibohou ebua ma'ökhö, ba wamalua halöwö sisökhi ba wongambatö, ba wamakhai sitenga bö'ö, ba fa'ahatö ba khö zifatalifusö. Ono mbene'ö, namöi ira ba nomo ndra sibayara/Uwu börö danö-tanö, ba tenga simöi manörö sito'ölö, la'ohe mbua dangara, simane löwö-löwö sino la fa'anö bakha nösi nia, ba wanga'i howu-howu moroi khö zibaya ba sitobali fasumangeta khö zokhö ya'ira, lamane: "Lö tumbu gawöni na lö tanö".

Ösi löwö-löwö[bulö'ö | bulö’ö kode]

Löwö-löwö ni'ohe khö ndra sitenga bö'ö ya'ia da'ö, so wakhe, so mbawi sino asoso ba sito'ölönia so nawö simane fangaukhu ba wa'okafu, la'ohe berendri ma tanö bö'önia sifagölö, ba la faehagö, wa tani wa'atohare, ba wangandrö howu-howu zibaya. Da'a lafalua simane fongambatö sino ara lönasa manuge khöra niha. Ba hiza la tema'ö sifao fa'omuso dödö ira sibaya. Fefu ni'ohe ba wolöwö no sambua fasumangeta

Latefe idanö[bulö'ö | bulö’ö kode]

Meno awai latema'ö löwö-löwö ni'ohe nono mbene'ö, ba no aefa fefu wahuhuosa, no aefa lalau manga afo sino la'ohe sifao ba löwö-löwö ni'ohera, ba ia da'a, sibayara lafaigi nono mbawi si'öna-öna ba lataba diwora, ba omuso dödöra, lalau manga ma'afefu. Aefa da'ö ba amena ofeta ba wurugö wa'owulora ya'ia ba wamalua fanefe idanö ba wame'e howu-howu khö nono mbene'ö, la be'e nidanö ba wiga sabu, ba la be'e wirö (naso) ba amena ono mbene'ö ibe'e mato ma'ifu garate sekhe-sekhe wanefe idanö, ena'ö mosöfu howu-howu moroi khö zibaya. Möi föna ndra ono mbene'ö ba ibörögö sibaya lala halöŵö, ösinia ya sanöndra fatolosa Zo'aya nono mbene'öra andre, ya okafu-kafu hulö gumbu nidanö. Meno awai fefu, halöŵö wamahowu'ö ba awai sa'ae halöŵö, ba lahalö manu, bawi labe'e khö nono mbene'öra sitobali famatunö ba zatua baomo ba nirugira dania.

Fangombakha[bulö'ö | bulö’ö kode]

Meno mangawuli ira, ba owulo ira ba nomo, lafahulö ira ösi nomo, ba wamahulö hadia nösi ni'odörara ba la'ombakha'ö khö zatua, hadia manö masi-masi moroi khö zibaya. Lasao'ö khö zatua, ba labörögö wo föfögö ba wame'e ni'odöra ba zifaola omo, sisara ewali ba wangombakha wa no mangawuli ndraono moroi molöwö ba khöra sibaya. Masi-masi zibaya simane manu, ma ono mbawi, lö sa'ae labagi da'ö ba zifaola omo, ha sasoso zitobali fegero. No tefalua hada nono niha da'a iroi meföna.